همه چی درباره قلاب دوزی! 

پیشینه قلابدوزی در ایران به سال ۵۵۰ پیش از میلاد می‌رسد و باستان‌شناسان در منطقه لولان نمونه‌هایی از قلاب‌دوزی و ملیله‌دوزی یافته‌اند. قلاب دوزی به سه روش اجرا می‌شود: قلاب‌دوزی ساده، قلاب‌دوزی برجسته و قلاب‌دوزی معرق. قلاب‌دوزی معرق زیباتر و پرکارتر است؛ در این روش ماهوت رنگی را در شکل‌های موردنظر بریده و بر زمینه کار، روی گلبرگها و برگ‌ها قرار می‌دهند و دور آن‌ها را با کمک قلاب به پارچه زمینه متصل می‌کنند.

قلاب مورد استفاده برای قلاب‌دوزی فلزی است و نوک آن برخلاف قلاب‌های معمولی انحنا ندارد و تیز است. یک بریدگی مورب نیز در ۵ میلی‌متری نوک قلاب وجود دارد. جَریده ابزار دیگر قلاب‌دوزی است و مانند گیره، یک قسمت از پارچه را در دهانه آن قرار می‌دهند و به کمک زانو آن را به هم فشار می‌دهند تا پارچه خارج شود. سپس سر نخ رنگی را گره می‌زنند و قلاب را از روی پارچه به درون فرو می‌کنند و گره را در شیار مورب قلاب گیر می‌دهند و قلاب را از پارچه بیرون می‌کشند. به این ترتیب از نخ یک نیم‌دایره درست می‌شود. این کار را آنقدر تکرار می‌کنند تا خطوط طرح به شکل زنجیروار دوخته شود.

پارچه زمینه برای قلاب دوزی معمولاً ماهوت مرغوب به رنگ‌های سیاه، آبی تیره، زرشکی، قرمز تند و قهوه‌ای است. جنس نخ‌ها نیز ابریشم طبیعی و تابیده در رنگ‌های مختلف است.
از کارهای قلابدوزی برای رومیزی، رویه کرسی، جاقرآنی و … استفاده می‌شود.

انواع دوخت قلاب دوزی را بدانید! 

زنجیره دوزی ساده : زنجیره دوزی شالوده بیشترسوزن دوزی های رشت ، خراسان ، مهاباد و ترکمن می باشد و برای این کار باید سوزن را از میان پارچه بیرون آورده و در حالی که نخ را با انگشت شست دست ، زیر سوزن به صورت حلقه نگه داشته اند ، سوزن را آرام به سمت بالا کشیده و این کار را تکرار می کنند. باید توجه داشت که سوزن باید از داخل حلقه فرو رود وگرنه حلقه شکافته خواهد شد. سپس سوزن آخرین حلقه را به طرف پارچه فرو برده و سردوزی می کنند تا شکافته نشود.

زنجیره جادویی : بعد از دوخت زنجیره به شیوه ساده با نخی به رنگ دیگر میان آن را شلال های افقی می دوزند.

زنجیره دوزی با بست : بعد از دوخت زنچیره ساده ، با بست های عمودی از نخی به رنگ دیگر داخل زنجیره ها را بست می زنند.

زنجیره ضخیم : با یک شلال عمودی کار را شروع کرده و سپس سوزن را از میان شلال ها رد می کنند به طوری که نخ به صورت حلقه زیر شلال قرار گیرد. سوزن بعدی را طوری در پارچه فرو می برند که هربار از داخل حلقه قبلی رد شود.

زنجیره رومی : این دوخت همانند دوخت زنجیره معمولی است با این تفاوت که حلقه های زنجیرهقدری گشادتر قرار می گیرند. همچنین سوزن را باید به فرم مایل داخل پارچه فرو و خارج کنند.

زنجیره دوبل : از این زنجیره برای مواقعی که قرار است حاشیه نسبتا پهنی بر پارچه دوخته شود به کار گرفته می شود. این دوخت نیز همانند دوخت زنجیره ساده است با این تفاوت که محل دوخت هر بار در جهت راست و چپ تغییر می کند بنابراین هربار سوزن در سمت چپ نقشه فرو رود  نخ به سمت چپ کشیده شده و هر بار سمت راست نقشه فرو رود نخ به سمت راست کشیده شده و حلقه می گردد و بدین ترتیب دو ردیف زنجیره متصل به هم تشکیل می شود.

شیوه دوخت قلاب دوزی چگونه است؟ 

هنرمند ابتدا طرح را بر روی کاغذ کشیده و پس از نقش اندازی آن بر روی پارچه ، روی یک چهارپایه کوتاه ، نشسته و یک قسمت از پارچه را در لای دهانه جریده قرار داده و به کمک زانوانشان آن را به هم می فشرند تا پارچه خارج نشود و سپس با قلاب و نخ عمامه ای شروع به دوخت می کند. برای دوخت ، هنرمند قلاب را در دست راست خود گرفته و در محل دوخت ، روی کارگاه قرار می دهد ؛ همچنین دست چپ را در زیر کارگاه و درست در جایی که قلاب در پارچه فرو می رود نگه می دارد ؛ یعنی دست راست و قلاب ، دست چپ و نخ عمامه از زیر کارگاه با یکدیگر نقوش رو دنیال می کنند. بدین ترتیب که ابتدا سر اصلی نخ عمامه بین دو انگشت دست چپ زیر قلاب نگه داشته می شود و قلاب پس از فرو رفتن در پارچه ، نخ را از کمر به بالا می کشد و به خود نگه می دارد و در حرکت بعدی قلاب دوباره یک نخ را از زیر به بالا کشیده و از درون آن رد می کند. با تکرار این حالت است که نقشی زنجیره ای بر پارچه می نشیند.

ابزار قلاب دوزی چیست؟ 

• قلاب : ابزاریست فلزی و تا حدودی شبیه به قلاب های معمولی که نوک آن برخلاف قلاب های معمولی انحنا ندارد و تیز است. در عوض دارای یک بریدگی مورب در 5 میلی متری نوک قلاب می باشد. این وسیله متشکل از میله ای تقریبا 7 سانتی متری است که در انتها به سطحی قاشق مانند با ضخامت تقریبی 5 میلیمتر ختم می شود و دارای دسته ای خراطی شده است.
• جَریده : دو قطعه چوب به طول 100سانتی متر ، عرض 10 سانتی متر و ضخامت 5 میلی متر می باشد که از یک طرف به وسیله میخ به یکدیگر متصل و از طرف دیگر به وسیله مانعی که در فاصله 40 سانتی متری انتهای وسیله گذاشته شده از یکدیگر جدا می باشد و حالتی گیره مانند دارد. این وسیله همانند کارگاه گلدوزی عمل می کند به این ترتیب که یک قسمت از پارچه را وسط دو قطعه چوب قرار داده و به کمک زانو آن را به هم فشار می دهند تا دهنه بسته شده و پارچه را محکم در خود نگه دارد. استفاده از این وسیله ضمن سهولت کار ، باعث صاف دوخته شدن طرح و در نتیجه زیباتر شدن کار می گردد.
• پارچه : پارچه ماهوت مناسب برای این رودوزی می باشد که معمولا در رنگ های سیاه، آبی تیره، زرشکی، قرمز تند و قهوه ای موجود می باشد.
• نخ : نخ های ابریشمی الوان در رنگ های سفید ، زرد ، قرمز، قهوه ای روشن و تیره ، نیلی ، سرمه ای ، زرشکی ، سبز ، سیاه ، آبی ،مغزپسته ای ، نارنجی ، زیتونی ، پشمی ، فیروزه ای ، گل ماشی ، اخرایی ،طوسی و خاکستری مورد استفاده قرار می گیرد.