همه چی درباره تاریخچه لباس زابلی!

سیستان و بلوچستان در زمرۀ مناطق پیشاتاریخی ایران است و کشف شهرسوخته در حفاری های باستان شناختی سال های اخیر، اطلاعات بسیاری در رابطه با ابعاد مختلف فرهنگی این خطه در اختیار ما گذاشته است؛ از جمله باقیماندۀ قطعاتی از پارچه و نیز زیورالات وابسته به پوشاک که متعلق به زنان سیستانی است می تواند سرنخی از تاریخ پوشاک در این استان در اعصار بسیار کهن باشد.

استان سیستان و بلوچستان واقع در جنوب شرقی ایران با آب و هوایی خشک و بیابانی است که این مسئله نخستین عامل اثربخش در نوع پوشش مردمان این خطه است.

این شکل پوشش تنها مختص به این استان نیست و در میان برخی اقوام ساکن در سایر استان ها از جمله کرمان و هرمزگان، و نیز برخی ساکنین افغانستان، پاکستان و هندوستان که از ریشه های مشترک قومی، نژادی، فرهنگی و تاریخی می آیند نیز مشاهده می شود.

این استان زیستگاه دو قوم اصلی بلوچ و سیستانی است که با وجود شباهت های کلی، تفاوت هایی نیز در شکل پوشش آنها وجود دارد. مردان بلوچ پیراهنی به تن می کنند که جامه یا جامک نام دارد و یقۀ آن با یک دکمه بسته می شود. آستین لباس گشاد است و دو جیب نیز دارد.

نوع دیگری از این پوشش متشکل از دو بخش است، یکی بالاتنه و دیگری دامن گشاد تا زانو، لباس آستین کوتاه است و به آن پیراهن پارخ آستین (فراخ آستین) می گویند. شلوار مردانه در میان بلوچ ها نیپک نام دارد که بسیار گشاد و پرچین است. برای نگه داشتن آن از بند بسیار بلندی استفاده می-کنند. سواس وکوش و تَکُل دو نوع پاپوش مردان بلوچ را شکل می دهد.

یکی از هنرهای بسیار مهم در تولید لباس زنانه بلوچ سوزن دوزی  بسیار زیبا و پرکار این خطه است که امروزه فقط برای بخش های خاصی از لباس از جمله پیش سینه، به زبان محلی زیق، جیب لباس یا گپتان و سرآستین یا آستینک استفاده می شود.

 لازم به ذکر است زنان بلوچ روی لباسشان چادری سر می-کنند که یک لبۀ آن تا روی زمین و لبۀ دیگر با انداختن روی شانۀ چپ تا پایین کمر پشت سر می  رسد.

آنها انواع دیگری از چادر نیز بر سر می کنند که در میان آنها گشان چادر کوتاه است و در خانه به کار می رود و نیز مقنعه ای به نام مهنا و چادری به نام سریک که جدیدتر است. سواس، موچی، کتوک و تک کول انواع پاپوش زنان بلوچ را شکل می دهد.

پیراهن چل تریز:پیراهن گشاد و پرچینی که قد آن تا میان ساق پا می رسد،آستین آن از دو تکه و یک مرغک تشکیل می شود و مچ دار است و برای گشادی دامن آن از ترکهای راسته و گود استفاده می کنند.

برای دوخت این لباس ۸ تا ۱۰ متر پارچه نیاز است و اغلب به رنگ سفید می باشد.این پیراهن از ۴۰ تکه تشکیل می شود،دور سجاف و سرمچ آن را با نخ سیاه،سیاه دوزی می کنند و روی آن کمربند شانه کش می بندند.

پیراهن برچاک:پیراهنی بلند و گشاد تا پائین زانو که در قسمت پائین دامن گشادتر است با آستین بلند و گشاد و بدون سردست که دو طرف دامن،پیراهن چاکدار است و به آن برچاک می گویند.یقه گرد دارد که چاک گریبان آن بر روی شانه چپ به وسیله دکمه بسته می شود.

شلوار:شلوار پرچینی که لیفه ای برگردان دارد،از دو ساق و یک میان ساق فراخ تشکیل شده است،شلوار به وسیله بندهای بومی که توسط خود مردم منطقه بافته می شود بر روی بدن استوار می گردد.برای دوخت آن ۶تا ۸ متر پارچه نیازمند است

.

پیراهن معمول:این پیراهن از گذشته تا کنون دستخش تغییر و تحول گشته و از گشادی شلوار آن کاسته شده است.پیراهن مردان سیستانی در گذشته راسته و گشاد و جادار دوخته می شد،در جلو فاقد سجاف و از سرشانه شکافی مورب تا زیر سینه داشت که به وسیله دکمه ای روی شانه بسته می شد.

روی آن با ابریشم سفید خامه دوزی می شد،آستین گشاد و پرچین و مچ دار داشت و قد آن تا زیر زانو می رسید.جیب چهارگوش در پهلوها داشت.به مرور زمان از گشادی آستین آن کاسته شد و به شکل راسته با مچ درآمد.در جلو سجاف با یقه یا بدون یقه و قد آن تا زانو در در دو طرف پهلو دارای چاک و جیب چهارگوش می باشد.