همه چی درباره تاريخچه جواهرات !

ایران به دلیل وجود قوم های مختلف که هرکدام پوشش، سنت ها و آداب و رسوم خاص خود را دارند، کشوری بسیار غنی از لحاظ دستاوردهای مادی و معنوی است .

در دو هزار سال پیش از میلاد ،ساکنان فلات ایران ،ساختن جواهرات و زیور آلات را با دانه و مهره هاى رنگى آغاز کردند و بدین گونه ،علاقه خود را به تزئینات و زیور آلات نشان دادند.

جواهرات و زیور آلات در ایران از دیرباز به عنوان قطعه ای از لباس در میان اقوام مختلف مطرح بوده است. مردم ایل قشقایی و عرب های منطقه خوزستان بیشترین استفاده کنندگان از جواهرات و زیورآلات بوده اند. جواهرات در میان مردم قشقایی شامل گردنبند مهلو، گردنبند میخک، گردنبند مهره ای، عنبردان، قاب قرآن، النگو و دستبند مهره ای، گیسوبند و بازوبند است.

جواهرات در کتاب‌های قدیمی

در کتاب‌های قدیمی، معروف و مشهور فارسی، هندی، چینی و دیگر کشورها داستان‌ها و قصه های جالبی درباره سنگ ها، خواص و چگونگی بوجود آمدن جواهرات وجود دارد. کتاب‌های هندی قصه‌های مختلف درباره پیدایش جواهرات و جنگ آدمی با دیوها و ملائکه با دیوها و چگونگی بوجود آمدن سنگ ها و استفاده از این جواهرات برای کارهای مختلف دارند.

علماء و دانشمندان پارسی در کتاب‌های خود معتقد لایه‌های مختلف زمین بودند که این عناصر در اثر نزدیکی با آتش و آب و خاک یعنی عناصر اربعه و بعد از آن تأثیر حرارت، برودت، رطوبت و غیره، سنگ‌ها بوجود آمده و همینطور رنگ آنها تأثیر مستقیم بر این تغییرات داشته است.

مثلا در اثر برودت و رطوبت زیاد رنگ جواهرات روشن و سفید و در اثر کمی این دو ، تیره و رنگ آنها سیاه می‌شود. و گذشته از آن عناصر را شناخته و می‌دانستند که با ترکیب آنها و یا تأثیرگذاری گازها عناصر تغییر پذیرند. دانشمندان اروپائی همه چیز را دارای قوه جاذبه میدانستند و معتقد بودند بر اثر همین قوت اشیاء پیدا شده و با ترکیب آنها شی تازه‌ای درست می شود و دیگر عناصر و گازها هم در رنگ و روی آنها تاثیر دارند.

روزگاران قدیم و جواهرات

از هزاران سال قبل در هندوستان و ایران و دیگر نقاط جهان استفاده از جواهرات رواج داشته است. در زمان حضرت سلیمان (علیه السلام)، مردم از جواهرات استفاده می‌کردند و به آن فخر و عزت می‌نمودند، گفته شده که در کشتی حضرت نوح (علیه السلام)، از جواهرات در تاریکی برای روشن شدن استفاده شده است.

در مصر قدیم هم از جواهرات استفاده شده و از جواهرات درجه دوم مهم برای کارهای مختلف تزئینی و تزئین لباس‌ها و غیره استفاده می‌گردند و در زبان عبری هم نام‌های مختلفی برای سنگها وجود دارد. هفت صد سال قبل از میلاد یونانیان و رومیان هم از جواهرات برای زینت استفاده می‌کردند. پارسیان برای کارهای مختلف از سنگ‌ها استفاده می‌کردند و همینطور برای زینت و اج پادشاهان جواهرات را بکار می‌گرفتند.

در زمان اسکندر هم از انگشتر و زیورالات هم خود و هم دیگران استفاده می‌کردند. در قرن چهاردهم مردم ایتالیا و اسپانیا با جواهرات زیادی خود را زینت می‌دادند و این امر به شکل یک مد در آن زمان رواج یافته بود. و همینطور بر روی این جواهرات از اشکال مختلفی استفاده می‌کردند. عیسویان برای دوازده رسول، دوازده جواهر مقرر استفاده می‌کردند

تاریخچه جواهر در تمدن عیلام

اواخر هزاره‌ی چهارم ق.م، در منطقه‌ی شوش خوزستان تمدنی غنی و پیشرفته به نام «عیلام» شکل گرفت. مردمان عیلامی به جواهرات توجه ویژه‌ای داشتند و حتی مردگان را با جواهر بیشتر می‌آراستند، مانند گردنبندهای نقره که روی آن را با کمک قیر و لاجورد مرصع یا گوهرنشان می‌کردند؛ گوشواره‌هایی از طلا یا لاجورد، دستبندهایی از نقره و گردنبندهایی طویل که با مهره‌های طلا، نقره، لاجورد، عقیق و سنگ سفید ساخته شده بودند.

تنوع مواد به کار رفته و ظرافت کار نشان می‌دهد که جواهرسازی در شوش بسیار معمول بوده و در زندگی اجتماعی عیلامیان نقش ویژه‌ای داشته است. در مقابر مکشوف از عیلام در هزاره‌ی سوم ق.م، زیورآلات مفرغی و سیمین و گردنبندهای مروارید با گوهرهای آویزان یافته شده است. همچنین سنجاق‌های مفرغی از دل مقابر عیلامی کشف شده که گویی برای ثابت نگه داشتن دامن به کار می‌رفته‌اند اما جنبه تزئینی داشته‌اند. بعضی از این سنجاق‌ها، سر پهن و پیچیده‌ای دارند.

تاریخچه جواهرات در دوره صفویان

تاریخچه جمع آوری و نگهداری جواهرات در ایران در واقع از زمان صفویان آغاز می شود. تا قبل از دوره صفوی پادشاهان پارسی نسبت به اندوختن، حفظ و نگهداری جواهرات خاص و سنگ های قیمتی اقدام نکرده بودند. در این میان سلاطین صفوی علاقه وافری به این امر داشتند.

دولت صفوی به مدت دو قرن کارشناسان و سفرای خود را موظف کرده بود به خرید و جمع آوری جواهرات با ارزش از کشورهای مجاور همچون دولت های هند، عثمانی، فرانسه و ایتالیا و انتقال آنها به اصفهان که در آن زمان پایتخت دولت صفوی بود.

در پایان حکومت شاه سلطان حسین با حمله افغان ها به ایران بسیاری از جواهرات از خزانه دولت به سرقت رفت. غارتگران، بازار هند را برای تجارت خود مناسب دیدند و بخش عظیمی از دستاورد های سلسله صفوی به دربار پادشاهی هند منتقل شد. با ورود شاه طهماسب دوم و با همت نادرشاه بخش زیادی از جواهرات خزانه به ایران بازگردانده شد.

طبق روایت گردشگران خارجی چون برادران شرلی (آنتونی و رابرت) که اطلاعات معتبر مربوط به سلسله صفویه از نگاشته های ایشان در سفرنامه منصوب به آنها حاصل شده و شامل اطلاعاتی در مورد شرایط راه، تجارت، مردم، آداب و رسوم کشورها، خصوصیات شاهان، ویژگی‌های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی کشورهای مختلف می‌شود، نادرشاه برای برگرداندن جواهرات به غارت رفته نامه های بیشماری به پادشاهی هند فرستاد.