همه چیز در رابطه با تاریخچه لباس کردی!

قدمت لباس محلی کردی به سالیان بسیار دور باز می‌گردد. در واقع مردمان کردستان که خود از اصیل‌ترین مردمان مشرق زمین و ایران هستند، در طول سالیان دراز لباس محلی کردستان را حفظ کرده‌اند و تغییرات اندکی در ظاهر لباس محلی کردی، ایجاد شده است. امروزه لباس محلی کردستان بخش قابل توجهی از فرهنگ و هویت مردمان کردستان را معرفی می‌کند.

اولین طراحی‌های موجود از لباس کردی به دوره صفویه برمی‌گردد. چند نمونه طراحی‌، باقی مانده از سفرنامه‌های جهان‌گردان اروپایی از لباس مردم کردستان، در خانه کرد سنندج قرار دارند. برای یافتن مستنداتی از قدیمی‌ترین لباس‌های کردی نیز، می‌توان به حجاری‌های ورودی کاخ آپادانا و تصویر مردمان کرد با لباس‌های محلی کردی بر آن نگاره‌ها اشاره کرد.

از دوره قاجار به بعد، تنوع بالای پارچه‌ها باعث تکامل بیشتر لباس‌های سنتی کردستان شد و به مرور زمان بر زیبایی لباس‌های کردی زنانه نیز افزود. لباس‌های کردی امروزی، گرچه در شکل و ساختار تفاوت زیادی با نمونه‌های سنتی قدیم آن ندارند، در تزیینات و طرح پارچه‌ها بسیار متنوع‌تر شده‌اند.

لباس محلی کردی زنانه

لباس محلی کردی زنانه بر پایه باورهای مختلف رایج در میان این مردم طراحی شده است. رنگ، شکل، جنس و زیور آلات لباس، طبقه اجتماعی  و میزان تمول خانواده را نشان می‌دادند. بخش‌های زیادی از تزئین و زیورهای لباس‌های زنان کرد، ریشه در باورهای رایج در فرهنگ این قوم دارند و به اعتقاد مردم کردستان حفظ این پوشش در شکل سنتی آن، نقش مهمی در نگهداری و انتقال فرهنگ کرد، به نسل‌های آینده خواهد داشت.

پارچه‌های مورد استفاده در لباس‌ محلی زنان کرد از جنس انواع کرپ یا نخی هستند و رنگ‌های این لباس‌ها روشن و شاد است.

بسیاری از تزئین‌های لباس‌ها و زیورهای مورد استفاده بانوان کرد، برای خانواده پس‌اندازهایی قابل‌توجه بودند و در مواقع نیاز، برای حل مشکلات کارگشا می‌شدند. لباس‌ محلی کردی زنانه از سه بخش اصلی سرپوش، تن‌پوش و زیورهای زنان کرد، تشکیل می‌شود. در این قسمت به بررس لباس محلی زنان کرد می‌پردازیم.

سرپو

از گذشته تاکنون سرپوش از اجزای اصلی لباس کردی زنانه بوده که امروزه جای خود را به روسری‌های آماده داده است و تنها بانوان سالمند هنوز از سربندهای قدیمی استفاده می‌کنند. سرپوش از دو قسمت کلاه و سربند تشکیل می‌شود که در اصطلاح کردی به آن‌ها «کلاو» و «سروین» می‌گویند. کلاه‌ها توسط بانوان کرد دوخته یا بافته می‌شدند و دو مدل «کلاوفس» و «کلاوزر» داشتند.

کلاوفس تنها قسمت فوقانی سر را می‌پوشاند و از دو لایه تشکیل می‌شود. لایه رویی ازجنس ابریشم یا مخمل و لایه زیرین آستر نرم است. حاشیه کلاوفس با مهره و منجوق، نواردوزی می‌شود و بالای آن سکه‌ای در وسط می‌دوزند تا روی پیشانی بیفتد. این سکه «چپوله» نام دارد و اگر به‌جای آن از یک ردیف سکه کوچک استفاده کنند، «پرچنه» نام می‌گیرد. قسمت‌های بالای کلاوفس با منجوق‌دوزی تزئین می‌شود.

«کلاوزر» نوع دیگری از کلاه‌های زنان کردی است که به نسبت کلاوفس تزیینات بیش‌تری دارد و در گذشته برای عروس‌ها و جوان‌ترها استفاده می‌شده است.

انواع روسری‌های کوتاه و بلند برای وصل کردن به کلاه در کردستان دوخته می‌شدند و هنوز هم در میان زنان کردستان این روسری‌ها استفاده می‌شوند. «لچک» روسری نازک و سه‌گوش است که با سنجاق به کلاه وصل می‌شود و سه گوشه آن روی شانه‌ها و پشت می‌افتند.

«ره شتی» روسری بلند دو متری است که راه راه‌های قرمز روشن و تیره دارد. این روسری مانند شنل روی لباس را می‌پوشاند و برای زیبایی بیشتر بانوان کردی آن را به‌صورت کج یا «لارپیچ» می‌بندند.

«هه وری» یا «کلاتی» چهارگوشی ابریشمی با رنگ‌های سفید و قرمز است و نقوش اسلیمی دارد. این روسری هم به‌صورت لارپیچ بسته می‌شود و استفاده از آن در گذشته برای عروس‌ها متداول بوده است.

«شده» ابریشم ضخیم قهوه‌ای سیر یا زرشکی با ابعاد دو در دو متر است که به‌عنوان سربند استفاده می‌شود.

لباس محلی کردی مردانه

لباس محلی کردی مردانه شامل قسمت‌های مختلفی است که کاربردهای متفاوتی دارند. در بخش‌های مختلف کردستان تفاوت‌های محدودی در جزئیات پوشش مردان کرد وجود دارد؛ اما اساس پوشش لباس‌ محلی مردان کردستان یکسان است.

«چوخه» یا «که‌وا» نیم‌تنه بالاپوش مردان کرد است که با توجه به فصل‌های گرم و سرد، با جنس‌های نازک و ضخیم دوخته می‌شوند. «پاتول»، شلوار گشاد با پاچه‌های تنگ است. به‌دلیل آب و هوای سرد و کوهستانی مناطق کردنشین پاچه‌های شلوارهای کردی تنگ طراحی شده‌اند، تا سرما به داخل شلوار نفوذ نکند. اما قسمت گشاد بالای شلوار امکان تردد راحت در نقاط کوهستانی را میسر می‌کند. «که‌وا پاتول» پوشش متداول برای مردان کرد است که به‌جای کت و شلوار معمولی می‌پوشند.

«ملکی» نیم‌تنه بدون یقه جلو باز است که با دکمه بسته می‌شود. «لفکه سورانی» نیز پیراهن‌های بلند و گشاد هستند که در سر آستینشان مثلث‌هایی دوخته شده‌اند که به دور مچ بسته می‌شوند. بستن مچ‌ها نیز از نفوذ سرما در آستین‌ها جلوگیری می‌کند.

«کله بال» پوششی از نمد و بیشتر مناسب برای چوپانان است که روی شانه قرار می‌گیرد. «پیچ» دستمالی سیاه و سفید است که به دور کلاه می‌پیچند تا از شل شدن آن جلوگیری کند. زنان کرد این پارچه‌ها را با دقت و ظرافت بالا و با تنوع طرح، می‌بافند.

«دستار» همان سربند مردان کرد است که به دور سرشان می‌بندند تا از خود در برابر سرمای کوهستانی کردستان محافظت کنند. بستن شال به دور کمر نیز به همین دلیل است. جنس شال‌های کمر لباس کردی مردان از پارچه‌های گران قیمت است و جنبه تزئینی لباس مردان نیز هست

• چوخه و ملکی

چوخه:  نیم تنه ای پنبه ای و پشمی است که در ناحیه سقز و بانه و مریوان به آن “که وا” نیز گفته می شود و در سنندج به آن چوخه می گویند.‌ چوخه را بر روی پیراهن کردی می پوشند و برای فصل سرما بسیار مناسب است. معمولا پیراهن های کردی رنگ روشن دارند چوخه های نیز در رنگ های متنوع است همیشه چوخه با شلوار که رانک گفته می شود یک رنگاست.‌

ملکی : نام نیمه تنه دیگر کردی در فصل گرما است که بدون یقه است که از پایین نیم تنه تا بالا به وسیله دکمه بسته می شود. چوخه و ملکی هر دو از مهم ترین  بخش لباس های محلی کردی مردانه هستند.

• کلنجه و یا جلیقه و شال کردی

بر روی پیراهن تیم تنه ای جلیقه می پوشند هر چه قدر که زنان کرد از خانواده های متمول تر باشند جلیقه ها آن تزیینات بیشتری دارد تا آنجا که برخی از این جلیقه ها با طلا و پولک های طلایی تزیین می شوند. در برخی لباس کردی زنان شال در ناحیه کمر بسته می شود. که دارای یکی الی دو متر است. کلنجه و شال از نمادهای متمول بودن لباس های کردی محلی زنانه است و هر قدر نقش و نگار بیشتر دارد ارتباز با موقعبت بالای احتماعی هر فرد دارد.