سیاره عطارد نزدیکترین سیاره به خورشید و کوچکترین سیاره در کل منظومهی شمسی است. این سیارهی پرحفره و کوچک هیچ قمری ندارد و سریعتر از هر جرم دیگری به دور خورشید میچرخد.
عطارد پس از زمین، بیشترین چگالی را در منظومه شمسی دارد و قطر هستهی فلزی عظیم آن بین ۳۶۰۰ تا ۳۸۰۰ کیلومتر یا ۷۵ درصد از قطر کل سیاره است.
در مقابل ضخامت پوستهی خارجی عطارد به ۵۰۰ تا ۶۰۰ متر میرسد. هستهی سنگین و ترکیب این سیاره که میزان بسیار زیادی از عناصر فرار را دربردارد، به معمایی گیجکننده برای دانشمندان تبدیل شده است
سیاره عطارد چگونه تشکیل شد؟
پس از گذشت سالها از آغاز عصر فضا، هنوز بحثهای زیادی بر سر نحوهی شکلگیری سیارهها وجود دارد و دانشمندان هنوز از نحوهی شکلگیری آنها مطمئن نیستند.
اولین و مهمترین نظریهی پذیرفتهشده، نظریهی برافزایش هسته است که در مورد سیارههای سنگی مانند عطارد به واقعیت نزدیک است. دومین نظریه، ناپایداری دیسک برای سیارههای گازی صدق میکند.
تقریباً ۴/۶ میلیارد سال پیش، منظومهی شمسی ابری از گاز و غبار موسوم به سحابی خورشیدی بود. جاذبه، منجر به فروپاشی مواد و چرخش سریع آنها شد. بدینترتیب خورشید در مرکز این سحابی شکل گرفت.
با شکلگیری خورشید، باقی مواد متراکم شدند. ذرات کوچکتر بر اثر نیروی جاذبه به یکدیگر پیوستند و به ذرات بزرگتر تبدیل شدند.
بادهای خورشیدی، ذرات سبکتر را دور کردند و تنها مواد سنگی و سنگین در نزدیکی خورشید باقی ماندند که سیارههای سنگی مانند عطارد را تشکیل دادند.
مانند زمین، در ابتدا هستهی فلزی عطارد شکل گرفت و سپس عناصر سبکتر، گوشته و پوستهی آن را تشکیل دادند.
براساس رصدهای سیارههای خارجی، میتوان نظریهی تجمع هسته را بهعنوان نظریهی شکلگیری غالب سیارههای سنگی در نظر گرفت یکی از پذیرفتهشدهترین نظریهها دربارهی شکلگیری عطارد این است که در اوایل تاریخ منظومهی شمسی، احتمالاً خردهسیارهای با ۱/۶ جرم عطارد و قطر چندهزار کیلومتر با آن برخورد کرده است.
این برخورد بخش زیادی از پوسته و گوشتهی عطارد را پاک کرده است و هستهی آن را بهعنوان عنصر اصلی باقی گذاشته است. فرایند مشابهی موسوم به فرضیهی برخورد عظیم هم برای شکلگیری ماه ارائه شده است.
تاکنون تنها دو فضاپیما از عطارد بازدید کردهاند
چون عطارد به خورشید نزدیک است، بازدید از آن سخت است.
طی سالهای ۱۹۷۴ و ۱۹۷۵ میلادی فضاپیمای مارینر ۱۰ سه بار بهمقصد عطارد پرواز کرد و فقط از کمتر از نیمی از سطح این سیاره نقشهبرداری کرد. در سوم اوت ۲۰۰۴ نیز کاوشگر میسنجر از عطارد بازدید کرد.
براساس نظریهای دیگر، قبل از پایدار شدن خروجی انرژی خورشید در اوایل حیات آن، سیارهی عطارد احتمالاً از سحابی خورشیدی شکل گرفته است.
در ابتدا جرم سیاره عطارد دو برابر جرم کنونی بود اما به دلیل دماهای بالای خورشید اولیه بخش زیادی از سنگهای سطحی عطارد تبخیر شدند و جوی از بخار سنگ را تشکیل دادند که این جو هم با بادهای خورشیدی شسته شد.
ویژگی های عطارد
یک سال عطارد برابر با ۸۸ روز و یک روز آن ۵۹ روز زمینی است. این سیاره چرخش کندی به حول محور خود دارد اما دارای بالاترین سرعت در مدار خورشید است.
سطح عطارد به سطح ماه زمین شباهت دارد به دلیل بمباران سیارکی در اوایل شکلگیری منظومهی شمسی، مملو از دهانههای برخوردی است.
دهانههای برخوردی و شاخصههای سطحی عطارد بر اساس هنرمندان، موسیقیدانها و نویسندگان معروفی مثل دکتر سیوس، نویسندهی معروف کودکان و آلوین آلی رقصنده نامگذاری شدهاند.
حوضههای بسیار بزرگ برخوردی مثل کالوریس با قطر ۱۵۵۰ کیلومتر و راخنمانینف با قطر ۳۰۶ کیلومتر بر اثر برخوردهای سیارکی در اوایل شکلگیری منظومهی شمسی به وجود آمدند.
با اینکه زمینهای صاف زیادی روی عطارد وجود دارند، ارتفاع برخی سخرهها به صدها کیلومتر میرسد. این صخرهها با سرد شدن فضای داخلی عطارد و فشرده شدن آن در طی چند میلیارد سال شکل گرفتند.
حقایق جالب سیاره عطارد
بیشترین نوسان دمایی در کل منظومه شمسی
گرچه عطارد نزدیکترین سیاره به خورشید است، به دلیل نبود جوی مناسب برای به دام انداختن گرما، سطح آن میتواند بسیار سرد شود.
دمای این سیاره در طول روز از ۴۳۰ درجهی سانتیگراد هم فراتر میرود اما در طول شب میتواند به منفی ۱۸۰ درجهی سانتیگراد برسد.
بهاینترتیب عطارد با ۶۰۰ درجهی سانتیگراد اختلاف دما، بیشترین نوسان دمایی را در کل منظومهی شمسی دارد.
کوچکترین سیاره منظومه شمسی
عطارد کوچکترین سیارهی منظومهی شمسی است که قطر آن به ۴۸۷۶ کیلومتر میرسد و تنها اندکی از قمر زمین بزرگتر است. تایتان، قمر زحل و گانیمید قمر مشتری هر دو از عطارد بزرگتر هستند.
پلوتو که تا سالها کوچکترین سیاره منظومه شمسی قلمداد میشد پس از خارج شدن از فهرست سیارههای منظومه شمسی در سال ۲۰۰۶، جای خود را به عطارد داد.
بازمانده برخورد عظیم سیارکی
سیاره عطارد به دلیل نداشتن جو و محافظ مناسب از برخورد سیارکها در اوایل حیات منظومهی شمسی در امان نمانده است.
سطح این سیاره مانند ماه، قمر زمین پر از دهانههای برخوردی است.
مدار عجیب عطارد
عطارد هر ۸۸ روز یک بار مدار خورشید را کامل میکند و به عبارت دیگر برای طی این مسیر، ۴۷ کیلومتر در ثانیه را طی میکند.
این سیاره سریعترین سیارهی منظومه شمسی است؛ اما عطارد نهتنها سریع است بلکه مدار بیضیشکلی دارد.
فاصلهی این سیاره تا خورشید میتواند به نزدیکی ۴۷ میلیون کیلومتر باشد و دورترین فاصله از خورشید به ۷۰ میلیون کیلومتر میرسد.
پوشش یخی قطبی
در سال ۲۰۱۲، کاوشگر مسنجر ناسا یخ آب را داخل دهانههای برخورد عطارد کشف کرد. در سال ۲۰۱۷، تأیید شد که عطارد دارای پوشش یخی بیشتری در مناطق قطب شمالی خود است.
فرضیهی وجود یخ در عطارد برای اولین بار در دههی ۱۹۹۰ با رصد مناطق انعکاسی نزدیک به قطبها از تلسکوپهای زمینی مطرح شد.
با توجه به فاصلهی نزدیک عطارد به خورشید وجود یخ روی سطح آن عجیب به نظر میرسد؛ اما این سیاره دارای انحراف محوری اندکی است که باعث میشود مناطق قطبی آن نور خورشید اندکی بهصورت مستقیم دریافت کنند و برخی دهانههای برخوردی آن هم در تاریکی کامل فرو رفتهاند.
هر سال در عطارد، ۸۸ شبانهروز زمینی طول میکشد
یک روز خورشیدی عطارد (یعنی هر ظهر تا ظهر روز بعد روی سطح سیاره عطارد) برابر با ۱۷۶ روز زمینی است. در بین سیارات منظومه شمسی، عطارد بیشترین خروج از مرکز مداری را داراست:
تولیدی پوشاک حمیدی، با ضمانت فروش و قیمت محصولات شما را تامین میکند
فاصله عطارد از خورشید از ۴۶ میلیون کیلومتر تا ۷۰ میلیون کیلومتر در تغییر است.
نظرات کاربران