همه چی درباره هنر زغره دوزی!

در لغت نامه دهخدا ، زغره چنین معنا شده است : آن قطعه از پوست بطانه که مانند حاشیه بر کناره های رویه لباس بر می گردانند. قسمت مشهود از خز و سنجاب و دیگر پوست های آستر خرقه و جبه و لباده در اطراف جامه. آنچه از بیرون دیده شود حاشیه از خز و سنجاب که بطانه باشد. در جبه و… آنچه چون سجافی از اطراف گریبان و در بر شکاف جلو ظاهر باشد از مؤئینه ها.
آنچه از این تعریف برداشت می شود زغره نوعی تزئین لباس بوده و به دلیل این که این دوخت جنبه تزئینی زیادی دارد و از جلوه بسیار زیادی برخوردار است این رودوزی را « زغره دوزی » نامیدند.

از دوخت های متفاوتی برای زغره دوزی استفاده می شود :

• دوخت ساده

از این دوخت معمولا برای پر کردن متن کار را ساده دوزی استفاده می کنند.
در این شیوه ، سوزن را از زیر پارچه فرو برده و از روی پارچه خارج و از سوراخ پولک بیرون می آورند ، سپس یک ترمه سرمه را نیز از داخل آن عبور داده و سوزن را دوباره از داخل سوراخ پولک به پارچه فرو می برند.

• دوخت مدور

از این دوخت برای گل های کوچک و تکه های منفرد استفاده می شود. برای این دوخت همانند دوخت ساده عمل می کنند با این تفاوت که تکه سرمه ای وسط پولک قرار داده می شود طولی حدود 5 میلی متر دارد. انقد این عمل را تکرار می کنند تا طرح مدور گل بر روی پارچه تکمیل شود.

• دوخت قرینه یا دو طرفه

از این نوع زغره دوزی برای خطوط پیرامون یک شکل که معمولا یا گلبرگ است استفاده می کنند.
برای این دوخت سوزن را از زیر پارچه فرو برده و از روی پارچه بیرون می آورند. بعد از عبور سوزن از سوراخ پولک و گرفتن سرمه 5 میلی متری ، آن را از خط میانی گلبرگ فرو برده و این کار را به طور قرینه تکرار می کنند به طوری که یک سر سرمه روی مرکز پولک و سر دیگر آن بر روی خط میانی بوده و از دو طرف حالتی شیب دار و جناغی شکل داشته باشد.

• دوخت جناغی

از این دوخت برای اشکال گیاهی به ویژه برگ استفاده می شود.
بر روی محیط برگ پولک دوخته می شود و روی خط وسطی آن تکه سرمه هایی به صورت جناغی از میان هم عبور داده می شوند.

• دوخت گره دار

برای دوخت گلبرگ ها و غیره از این دوخت استفاده می شود.
شیوه کار به این ترتیب است که در ابتدا پولک به وسیله یک سرمه نیم سانتی بر پاچه دوخته شده و در خطی همچنان امتداد پیدا می کند. سپس به وسیله نخی که تکه سرمه بلندی از آن رد شده ، روی تکه سرمه های روی پولک گره هایی ایجاد می کنیم.

ابزار زغره دوزی کدامند؟ 

برای زغره دوزی به ابزاری مانند انواع پولک و سرمه، نخ محکم، انواع پارچه، مروارید و پیله نیاز است. در زغره دوزی از طرح هایی مانند گل و بته، گل و مرغ، منظره ها، نقوش حیوانی و…استفاده می شود. همچنین از این هنر برای زینت بخشیدن به انواع تابلو، رومیزی، روتختی، روکرسی و ترمه سرمه دوزی شده استفاده می شود. در ادامه انواع دوخت مورد استفاده برای زغره دوزی را ذکر خواهیم نمود.

زغره دوزی ساده

در زغره دوزی ساده مانند کوک زدن عمل می کنند. با این تفاوت که وقتی سوزن را از زیر کار به روی کار می آورند پولکی را از سوزن عبور داده و سپس دو مرتبه سوزن را به داخل پارچه فرو می کنند.

زغره دوزی مدور

با استفاه از دوخت مدور انواع گل ها را بر روی پارچه می دوزند. برای مدور دوزی ابدا دایره ای را برروی پارچه رسم می کنند و با توجه به محیط دایره سوزن را از پشت کار بیرون می آورند. پس از عبور یک پولک سرمه ای را نیز از سوزن عبور می دهند و سوزن را دومرتبه به داخل پارچه فرو می برند. با استفاده از این دوخت و تکرار آن می توان انوع گل را بر روی پارچه دوخت.

پارچه پولک چیست؟ 

پارچه های مورد استفاده برای این سوزن دوزی عبارت است : مخمل ، اطلس ، ترمه ، جیر ، کتان و …
هنرمندان از پولک به رنگ های مختلف و سرمه فنری یا سرمه ساده در رنگ های طلایی و نقره ای برای دوخت و تزیین تابلو ، رومیزی ، لباس و غیره استفاده می نمایند . این دوخت در اکثر استان های کشور خصوصا قسمت های شمال شرقی رایج می باشد .

طرح‌ها و انواع دوخت چگونه اند؟ 

هنرمندان در حرفه خیاطی تمام تلاش خود را می‌کنند تا بهترین هنر خود را به نمایش بگذارند.

حال در این نوع دوخت که اساس آن زیبا سازی پارچه‌ها یا لباس بوده است.

کاملا مشخص است که روش‌های بسیاری استفاده می‌شده است.

برای مثال: هنرمندان برای زیباسازی هرچه بیشتر کار درکنار این نوع دوخت هنرهای دیگری از جمله: سرمه دوزی، پولک دوزی، بخارا دوزی را هم امتحان کرده و در کنار زغره به کار می‌بردند.