همه چیز در رابطه با تاریخچه لباس بلوچی!

امروز قرار است در مورد لباس بلوچی صحبت کنیم زیرا قوم بلوچ ریشه در تاریخ ایران زمین دارد. اقوام مختلفی در ایران زندگی می‌کنند و هر قومی از فرهنگ و آداب و سنن خاص خود پیروی می‌کند. بدون شک سنت و فرهنگ هر قوم روی پوشش مردم آن منطقه اثر بسزایی دارد. یکی از شاخصه‌های مهم قوم بلوچ و هر قوم، لباس آن‌هاست که کاملاً متاثر از همین فرهنگ‌هاست و هر کدام حکایت و داستان دیرینه خود را روایت می‌کنند.

گرچه این روزها شاهد هستیم که برخی از آن‌ها به دست فراموشی سپرده شده‌اند و نسل جدید در دنیای امروز بیشتر تابع به روز بودن و دنیای مد است تا حفظ پوشش اصیل منطقه خود. این در حالیست که لباس‌ها و پوشش‌های خاص هر منطقه، ارزشمندترین میراث این مرز و بوم هستند و نباید اجازه بدهیم این اصالت به راحتی از میان برداشته شود.

هنر سوزن‌دوزی که کاربرد زیادی در تزئین لباس بلوچی دارد، یکی از اصیل‌ترین هنر‌های کهن کشور است و این هنر از شمال تا جنوب کشور طی دوره‌های مختلف نسل به نسل گشته و تاکنون رواج داشته است. سوزن‌دوزی هر منطقه با منطقه دیگر فرق دارد به عنوان مثال سوزن‌دوزی که در بین اقوام بلوچ رواج دارد به بلوچ دوزی معروف است و از نظر روش‌های دوخت، ابزار و همینطور پارچه‌ی مورد استفاده با سایر سوزن دوزی‌ها متفاوت است.

تاریخچه لباس مردم بلوچستان

بی‌شک نمی‌توان به چشم یک پوشش ساده یا معمولی به لباس مردم بلوچ نگاه نکرد زیرا؛ این لباس زیبا فرهنگ یکی از اصیل‌ترین اقوم کشور را یدک می‌کشد. قومی که هنوز هم به اصالت و پوشش محلی خود پایبندند و معتقد هستند که این لباس به نوعی یکی از شاخصه‌های بارز هویت آنهاست.

طرح و نقش لباس بلوچ، از طرح‌های اصیل ایرانی گرفته شده است و به گونه‌ای درهم تنیده‌اند که حس شاعرانه‌ از آنها برمی‌خیزد. لباس زنان بلوچ ریشه در تار و پود زندگی، فرهنگ و اجتماع آنها دارد و آنها ارزش بسیار زیادی برای پوشش خود قائل هستند. آنها لباس بلوچی خود را با افتخار در تمام مراسمات و اعیاد مهم مثل عید فطر، عید نوروز و همینطور عید قربان بر تن می‌کنند. شاید همین علاقه‌ طی سال‌های طولانی باعث شده تا جایگاه لباس سنتی بلوچ و سوزن‌دوزی به خوبی حفظ شود. بلوچ دوزی هنر بسیار ظریف و پرسابقه‌ای است اما هیچ کس نمی‌داند دقیقاً از چه دوره‌ای رواج پیدا کرده است. در اسناد و کتب تاریخی کم‌تر از این هنر گفته شده است اما می‌توان به این بسنده کرد که روی برخی آثار کشف شده، مثل سفال‌های مربوط به هزاره پنجم و ششم قبل از میلاد، طرح‌ها و اشکالی هندسی مشابه همین نقوش که با دستان توانمند زنان بلوچ روی پارچه‌ها نقش می‌بندند، دیده شده است.

برخی از پژوهشگران نیز نقوش سوزن‌دوزی شده روی لباس بلوچی را با نقوش سنگ نگاره‌های پیش از تاریخ نسبت می‌دهند و همین قدمت باعث شده بر جذابیت و اعتبار این هنر بیش از پیش افزوده شود. بلوچ‌دوزی در واقع همان گل ابریشم دوخته روی پارچه‌هاست که در دوره‌ای با صنعت تولید ابریشم رابطه داشته است. این نقوش با نهایت زیبایی از دل قبایل سرخ‌پوستان آمریکای شمالی تا سرزمین بلوچستان برای جهانیان به نمایش گذاشته می‌شوند.

پوشش اقوام بلوچ

پوشش سنتی و محلی قوم بلوچ نیز مانند پوشش اصیل هر قوم دیگر دستخوش تغییراتی بوده است اما هیچگاه این تغییر و تحول‌ها نتوانسته در اصل فرم لباس بلوچی یا سوزن‌دوزی‌های روی آن خلعی ایجاد کند. زیرا بنیادی و ریشه‌ای نبوده است و اگر هم تغییری لحاظ شده است صرفاً جهت بهتر شدن و زیبایی هرچه بیشتر این البسه حاصل شده است.
لباس اقوام بلوچ‌ در سراسر استان سیستان و بلوچستان هم مردانه و هم زنانه دارد:

لباس مردان بلوچ

لباس یک مرد بلوچ شامل مواردی است به شرح زیر:

• پاک: عمامه‌ای گرد که بر سر بسته می‌شود.
• مسر: نوعی دستمال سر که شبیه عمامه بسته می‌شود.
• کلاه سوپی: نوعی عرقچین است که در مسجد و هنگام عبادت برسر می‌گذارند.
• چکن‌دوز: کلاهی دست‌دوز و اعیانی
• جامگ: پیراهن مردانه‌ای گشاد و جادار
• لنگ: پارچه‌ای است که به دور گردن می‌آویزند
• گنج پراک: زیر پیراهن
• پاجامک: شلوار گشاد و چین‌دار بلوچی است
• سرین‌بند: کمربندی است پارچه‌ای برای شلوار
• شال: کت پشمی که زمستان می‌پوشند
• سواس و پوزا: کفشی است که با برگ خرمای وحشی می‌بافند
• دوبنده: پاافزاری است که با پوست گاو می‌سازند
• کوش: کفش چرمی
• کرو: جوراب پشمی برای زمستان

میل و علاقه زنان بلوچی به لباس سنتی خود چگونه است؟
شاید برایتان جالب باشد که بدانید، زنان بلوچ با وجود اینکه در منطقه‌ای پردرآمد و مرفه از کشور زندگی نمی‌کنند اما با این وجود به خرید لباس اهمیت زیادی می‌دهند و دوست دارند که در اعیاد و مراسم مختلف، لباس‌های متنوع سنتی خود را در رنگ‌های مختلف بر تن کنند. رنگ لباس بلوچی هم از جمله نکاتی است که درباره آن جلب‌توجه زیادی می‌کند. رنگ‌های شاد و زیبای سرخ، بنفش و… ، جلوه دوچندانی به لباس بلوچی مجلسی می‌دهد. البته گران بودن لباس‌های سنتی بلوچی تا حدی از نظر اقتصادی به مردم این ناحیه فشار می‌آورد ولی اصالت در این زمینه آن‌قدر مهم است که با این وجود، خانواده‌ها در خرید لباس کوتاهی نمی‌کنند. قیمت لباس‌های بلوچی از لباس‌های بلوچی ساده تا لباس بلوچی عروس و…، از ۱۰۰ هزار تومان تا چند میلیون تومان برآورد می‌شود. اگر زنی در این نوع دوخت ماهر باشد و بازار خوبی برای فروش لباس‌های دست‌دوز خود پیدا کند به راحتی می‌تواند درآمدی بالا از خیاطی لباس بلوچی به دست آورد. بسیاری از لباس‌ها و هنرهای سنتی ایرانی به مرور زمان به دست فراموشی سپرده شده‌اند ولی این موضوع درباره لباس زنان بلوچی و مردانشان مصداق ندارد.