همه چی درباره لباس کرمانجی!

کرمانج‌ ها به کرد شمال معروفند. شاه عباس کردهای شرق ترکیه را در زمان خود برای نگهداری و حفاظت از مرزهای ایران به شمال خراسان منتقل نموده است. طوایف کرد خراسان شمالی در حقیقت از ایلات کرد عثمانی هستند.

هرچند در بعضی از مقالات و کتاب‌ها نوشته شده که قبل از صفویه نیز کردهای کرمانج زبان در این مکان سکونت داشته‌اند. کردهای کرمانج زبان ایران اغلب در آذربایجان غربی و شمال خراسان ساکن هستند.

مذهب این قوم شیعه است. هرگاه سخن از کرمانج است، کردنژادان کرمانج زبان مد نظر است.

تاریخچه این اقوام

اغلب کردهای کرمانج زبان ایران در مناطقی از خراسان شمالی زندگی می کنند. بنا به روایتی، شاه عباس کردهای شرق ترکیه را در زمان خود برای نگهداری و حفاظت از مرزهای ایران، به این محل منتقل نموده است. خان های بزرگ کرمانج، وظیفه مقابله با هجوم ارتش های ازبک، مغول و ترکمن را داشته اند. کرد بودن ابومسلم خراسانی و یا خاطرات تیمور در کتاب منم تیمور جهانگشا، نمایان این امر است که کردها قبل از دوره صفوی نیز در این مکان زندگی می کرده اند.

در اواسط قرن دهم، ازبک ها نه تنها مشهد، بلکه بخش هایی از شاهرود، سمنان، دامغان، ورامین و کاشان را تحت سلطه خود در آورده بودند. مهاجرت کردها به شمال خراسان بزرگ و مقابله جانانه آنها با ازبک ها، سبب بیرون راندن دشمن از مرزهای ایران شد.

پوشش مردان کرمانج

مردان کرمانج مردانی باغیرت و جنگجو هستند و از قدیم وظیفه‌ی حمایت از مرزها را برعهده داشتند به همین دلیل لباس مردان کرد بسیار مرتب است و دست و پا گیر نیست. تزیینات لباس مردان نسبت به لباس زنان کمتر است.

لباس مردان کرمانج هم سه تکه است:

• پیراهن
• شلوار
• جلیقه

پیراهن

پیراهن مردان معمولا به رنگ قرمز است. یقه‌ی خاصی ندارد و در دور یقه و و لبه‌ی آستین ها نوار دوزی دارد.
هرچند این نوار دوزی ها از نواردوزی لباس بانوان خیلی کمتر است. اغلب جنس پیراهن مردان از ساتن است. در دو طرف پهلو چاکدار است.
دور کمر این پیراهن کمربندی بسته می‌شود، مردان کرد در طول روز فعالیت زیادی داشته‌اند و این کمربند خستگی آن‌ها را کمتر می‌کرده است.
گاهی تزیینات روی این کمربند با تزیینات دور یقه یکسان است.

مردان معمولا دستمالی را دور مچ دست خود می‌بندند تا هم زمان کار فراوان دست آن‌ها خسته نشود هم زمانی که طولانی دوتار می‌نوازند خستگی برایشان بی‌معنی باشد و از نواختن دوتار لذت ببرند.

شلوار

شلوار مردان معمولا به رنگ مشکی است مدل آن راسته است و در قسمت مچ پا در جورابی دستباف قرار می‌گیرد. این جوراب هم طرحدار است.

پوشش زنان کرمانج

کرمانج‌ ها به عنوان شاخه‌ای از اقوام کرد، از جمله اقوام ساکن در خراسان شمالی هستند.
پوشش بانوان این قوم کم شباهت به پوشش گیلکی‌ها نیست. پوشش زنان کرد دارای تنوع در رنگ و نقوش است و زیبایی‌های خاصی دارد.

لباس زنان کرمانج شامل سه تکه است:

• لباس بالاتنه
• گراس (پیراهن ساده‌ای که یقه خاصی ندارد اما با نوارهای خاصی تزیین شده)
• جلیقه ( جلیقه‌ای که با سکه‌های قدیمی تزیین می‌شود و هنگام حرکت صدای موزونی ایجاد می‌کند)
• لباس پایین تنه
• شیلوار ( دامن کوتاه پرچین، از جنس مخمل)

گراس

پیراهنی تقریبا با قد بالای زانو که معمولا یقه‌ی خاصی ندارد. این پیراهن که گراس(Geras) نامیده می‌شود آستین بلند و ساده‌ای دارد و در بعضی مواقع از خط کمر برشی می‌خورد که ممکن است پایین تر از آن پلیسه یا ساده باشد.
برای راحت‌تر شدن حرکت هم معمولا در دو طرف پهلوها چاک‌دار است.
این لباس معمولا رنگ روشنی دارد و در بعضی موارد گلداراست. پایین پیراهن و لبه‌ی آستین آن با نوارهای رنگی تزئین می‌شود.

جلیقه

جلیقه نیز بخش دیگری از لباس اقوام کرمانج است. جلسقه(جلیقه) با پول‌های سکه‌ای قدیمی(دراو) تزیین می‌شوندو این سکه‌ها در نقطه‌ای سوراخ می‌شوند و از همان نقطه به جلیقه وصل می‌شود.
این سکه‌ها به تعداد زیاد کنار یکدیگر قرار می‌گیرند و دوخته می‌شوند. این کنار هم بودن سکه‌ها هنگام راه رفتن صدای موزونی ایجا می‌کند.

شیلوار

شیلوار دامن بسیار پرچینی است که همراه گراس پوشیده می‌شود. این دامن معمولا در رنگ های قرمز نارنجی و بنفش دوخته می‌شود.
در بعضی قبایل خانم‌های متاهل دامن قرمز و دخترهای مجرد دامن‎‌های نارنجی می‌پوشند.
این دامن از جنس مخمل است و در قسمت‌های پایینی با نوارهای زیگزاگ و قیطان در رنگ‌های تند و تیز تزیین می‌شود.
قد این دامن معمولا زیر زانو است. این دامن از پارچه‌ای با متراژ حدود 15 متر تهیه می‌شود و بسیار پرچین است.
در زیر شیلوار در گذشته دامنی دیگر پوشیده می‌شد که در میان دو پا یک درز دوخته می‌شد، اما امروزه معمولا شلوار پوشیده می‌شود و روی آن جوراب  کشیده می‌شود. این جوراب ها معمولا دست‌باف هستند.

محل سکونت این قوم

طوایف کرد خراسان شمالی، در حقیقت از ایلات کرد عثمانی، موسوم به چشمگزک بودند. مذهب آنها شیعه بود. این ایلات در زمان صفویه وارد خاک شده و سپس به خراسان شمالی کوچ کردند. زعفرانلو، بزرگترین ایل کرمانج است که به ٣٢ شاخه تقسیم شده و در شهرهای اسفراین، قوچان، درگز، بجنورد، شیروان، فاروج و نیشابور زندگی می کنند. در این میان تجمع کرمانج ها بیشتر در شهرهای قوچان، شیروان، اسفراین و بجنورد دیده می شود.
جهل تا پنجاه درصد جمعیت ٨١١ هزار نفری خراسان شمالی را، کرمانج ها تشکیل می دهند. گویش کرمانجی، باعث جذابیت سخن گفتن کردهای خراسان شمالی در مقابل سایر افراد شده است. اما ایلات خراسان شمالی به چند دسته تقسیم می شوند. این دسته ها به شرح زیر هستند :
کیکانلو : در بخش شمال شرقی کشور و در شهرهای قوچان، آشخانه و بجنورد زندگی می کنند. کیکانلوها در زمان حکومت ناصرالدین شاه، به سه بخش بیچرانلو، کیکانلو و سیوکانلو تقسیم می شده اند.
قهرمانلو : اعضای این ایل بسیار مهم در جنوب قوچان و در شهرهای شیروان و اسفراین زندگی می کنند. آخرین رهبر این ایل به دستور رضا شاه در سال ١٣١٠ به قتل رسید.
میلانلو : یکی دیگر از ایلات مهم کرد خراسان شمالی، ایل میلانلو است که در اسفراین سکنی گزیدند. حدود ٨٠٪ مردم اسفراین را این ایل تشکیل می دهد.
توپکانلو : این ایل شهرت زیادی در کشور دارد، زیرا رهبر آن، فرهاد خان توپکانلو به همراه ولیخان قهرمانلو، قصد کشتن رضا شاه را داشتند. این ایل در قوچان، شیروان، اسفراین، چناران و بخش هایی از سبزوار و نیشابور ساکن است.
از دیگر ایلات مهم کرمانج خراسان شمالی می توان به زیدانلو، هودانلو، رشوانلو، قرباشلو و غیره اشاره کرد.