همه چیز در رابطه با هنر گلابتون دوزی!

گلابتون دوزی یکی از رودوزی های سنتی ایران است که در بیش تر نقاط ایران رواج دارد.جالب است که بدانید این هنر بیش تر مخصوص خانم های هرمزگانی است و شاید کم تر کسی را در هرمزگان می توان پیدا کرد که با این هنر آشنایی نداشته باشد

گلابتون، طلائی است که از حدیده کشیده و به هیات ریسمان های باریک ساخته باشند و گلابتون دوزی نوعی دوزندگی است که جنبه ی تزئینی دارد و در آن نخ گلابتون بکار می رود که جنس این نخ طبیعی و دارای روکش فلزی زرد یا سفید است. در واقع گلابتون دوزی هنری است که در دسته رودوزی های سنتی قرار می گیرد.

تاریخچه و پیشینه هنر گلابتون دوزی چیست؟ 

به روایت تاریخ ، یکصدوپنج سال پیش از میلاد مسیح بنا به یک سنت، دولت چین برای بر سر مهر آوردن همسایه، قطعاتی از پارچه ای زربفت و زردوزی شده را همراه با نمایندگانی به ایران فرستاد و ۷۳۳ سال بعد، یعنی در سال ۶۲۸ میلادی، هنگامی که هراکلیوس دستگرد را تصرف و غارت کرد، گرانبهاترین غنایمی را به دست آورد که زردوزی های ایرانی بود و همین روایت تاریخی باعث شد تا این تصور در اذهان بنشیند که برای اولین بار زردوزی از چین به ایران راه یافته، حال آنکه نتیجه کاوش های باستانشناسی در روسیه حکایت از آن دارد که در سده ی سوم پیش از میلاد زردوزی و تولید پارچه های زربفت در ایران رواج داشته و ایرانیان به وسیله ی نخ های زرین که به ظرافت تابیده شده بود تصویر برگ مو و پیچک را بر روی پارچه ی پشمی دوخته و در قرنهای بعد سوزن دوزی های بیزانس ، همسایه ی ایران، تقلیدی از فرآورده های ایران بود منتها با مرغوبیتی بیشتر و رنگ هایی خیره کننده.

تاریخچه گلابتون دوزی همانند بسیاری از هنرهای ایرانی به طور دقیق و مشخص نمی باشد. و در تاریخچه گلابتون دوزی شک و شبهاتی موجود می باشد.

متاسفانه با توجه به شرایط موجود و نادیده گرفته شدن هنر و صنایع دستی این هنر زیبا در بین بسیاری از مردم ناشناخته می باشد و به طور کلی می توان عنوان نمود این هنر در سمت جنوب کشور عمده طرفداران خود را در برمی گیرد.

انواع گلابتون دوزی را بدانید! 

به طور کلی ، گلابتون دوزی ها به دو دسته تقسیم می شوند:

• گلابتون دوزی هایی که برای تزئین مستقیما بر روی زمینه اصلی دوخته می شوند.
• گلابتون دوزی هایی که برای اتصال و نصب روبان ، نوار ، یراق ، قیطان ، منجوق ، پولک و غیره بر روی زمینه اصلی به کار گرفته می شوند.

نقوش به کار رفته در گلابتون دوزی چیست! 

نقوشی که در گلابتوندوزی بیشتر مورداستفاده قرار می گیرد عبارت است از پیچک ترنج، گل ساعتی، نقش محرابی، گل های اسلیمی، گل های ختائی، نقش بازوبندی، بته روحی، محرماتی یا ستونی، بته جقه ای، سروچه , و انواع گل ها؛ گاهی از تصویر افراد هم در گلابتون دوزی استفاده می شود.

لباس عروس و لباس مجلسی این هنر! 

در جنوب کشور برای تزئین لباس عروس از نخ‌های گلابتون و طرح‌های گلابتون دوزی شده استفاده می‌شود. معمولا پارچه زمینه این لباس‌ها بر اساس رسم و سنتی که از گذشته به جا مانده است، قرمز و سبز رنگ است.

با گذشت زمان زیبایی این طرح‌ها باعث شد تا بقیه دختران جوان و زنان هرمزگانی از این هنر زیبا در لباس‌های مجلسی  خود بهره بگیرند. این هنردستی و سنتی در کنار ملیله بیشترین استفاده را در پوشش جنوبی دارد.

روش کار گلابتون دوزی را بدانید! 

ابزار کار بسیار ساده است و عبارتست از دایره ای الک مانند که به آن «کمان» و در زبان محلی کَم می گویند. پارچه را روی کم می کشند، دور دایره را محکم با بند یا کش می بندند تا مانند دف شود، با این تفاوت که به جای دف که دور آن پوست است، دور این کمان، پارچه قرار دارد. بعد از این که پارچه روی کمان محکم شد، نقش را روی آن می کشند. حلقه چوبی بزرگ که پارچه بر روی آن کشیده و محکم بسته می شود، یک قلاب قلاب بافی شماره ۱۲ یا ۱۳ و نخ گلابتون که می تواند طلایی، نقره ای و یا در رنگ های دیگر باشد ابزارهای مورد استفاده در این هنر هستند.

روش کار به این شکل است که هنرمند نخ گلابتون را در زیر کار با دست می گیرد و با دست دیگر که در روی کار قرار دارد توسط قلاب نخ را می گیرد و از زیر کار به روی پارچه می کشد و با انتخاب محل قلاب زدن بعدی، نخ در روی پارچه کشیده و دوخته می شود. شکل ساده ی دوخت زدن شبیه به یک خط زنجیره زنجیره است. با کنار هم قرار گرفتن این دوخت های ظریف بر روی پارچه، طرح زیبایی روی پارچه منتقل می شود. زنان هنرمند بشاگردی با مهارت و سرعت خاصی این کار را انجام می دهند و طرح هایی با ظرافت کم نظیر خلق می کنند. طرح گلابتون می تواند بسیار متنوع باشد و یا از روی طرح های آماده توسط کاربن روی پارچه منتقل می شود و یا توسط ذهن خلاق هنرمند بر روی پارچه کشیده می شود. معمولا هنرمندان در حین کار از منجوق و یا پولک هم استفاده می کنند که باعث زیباتر شدن و تنوع بخشیدن به طرح می شود. در هر طرح معمولا از یک، دو و یا چند رنگ گلابتون با توجه به سلیقه هنرمند استفاده می شود. گاهی گلابتون از خود پارچه بریده شده و استفاده می شود، گاهی هم همان پارچه را برای دوخت شلوار و … به کار می برند.

پس از اتمام طرح، پارچه از روی حلقه چوبی (کمان) جدا می شود و دوخت شلوار و … انجام می شود. این هنر هم برای استفاده خود دختران بر روی شلوارها دوخته می شود و هم انجام آن بخشی از اوقات فراغت دختران جوان را پر می کند. از طرف دیگر برخی از آن ها سفارش می گیرند و کار انجام می دهند که به این شکل به نوعی به اقتصاد خانواده خود کمک می کنند.