همه چیز در رابطه با لباس محلی آذری

لباس های محلی نمادی از فرهنگ زیبای مردمان هر منطقه دارد. لباس هایی که رنگ و طرح آن همیشه الهام گرفته از طبیعت بوده اند. لباس آذری یکی از لباس های زیبایی است که نشان فرهنگ غنی و مردمان خوش ذوق و هنرمند دارد. لباس سنتی مردان و زنان آذری از  مهمترین این تن پوش هاست.

متاسفانه از قرن بیستم به بعد، لباس سنتی آذری در شهرها کاربرد خود را از دست داده و حالت مدرنیته به خود گرفته است؛ ولی عموماً در مناطق عشایری و روستایی و مناطقی که اهالی آذربایجانی سکونت دارند، به مانند سابق کارکرد خود را حفظ کرده‌است.

معمولاً  این لباس محلی در مجموع بین زنان و مردان به سه بخش تن پوش، پاپوش و سرپوش تقسیم می شوند.

لباس محلی آذری مردان چگونه است؟ 

در مورد لباس مردان نیز می توان با پوششی مشابه زنان اشاره داشت که همانطور در بالا ذکر کردیم، هردو شامل سه بخش می شوند و تنها نوع آن ها متفاوت است.

سرپوش‌های مردان: کلاه‌هایی بوده‌اند که به آنها بورک یا پاپاخ می گویند که شامل بورک، کلاه پوستی، پهلوی، کپی، کامپابورک، لبه دار، کئچه بورک، دورگه بورک، حصیری، یون بورک، عرقچین و شپو میشود.

تن‌پوش‌های مردانه: آغ کوینک، کوینک، بی غب کوینک، روباشاکا، پنجه، ستیره، آرخالق، دن یا اویما دن، گیمه، پالتون، اووماشال و کورک.

پاپوش‌های مردان: لب چین یا دولاما، گلاسه باشماخ، تک گون، چاروق و چوست.

نوع و جنس پوشش زنان آذربایجان چگونه است؟ 

استان آذربایجان به دلیل دربرگرفتن دو قوم بزرگ آذری و کرد و هم چنین ایل‌ها و عشایر متعدد، انواع مختلفی از پوشاک دارد.

 در آذربایجان لباس‌ها علاوه بر تزئینات و تکنیک دوختشان، با پارچه‌های به کار رفته نیز خود را نمایان می‌سازند. فراوانی و ارزانی مواد خام در این سرزمین کهن، موجب شده است تا پارچه بافی با پشم و ابریشم توسعه فراوانی داشته باشد.

در این استان، پارچه‌هایی همانند ساتن، تافتا، ترمه، موسلین و مخمل، مهم‌ترین پارچه‌ها هستند. زنان این خطه بیش تر به تهیهٔ لباس‌هایی از جنس ابریشم، ترمه یا مخمل علاقه مند بوده و مردانشان اغلب از پارچه‌های پشمی لباس بر تن می‌کنند. هر دو جنس در لباس زیر بیش تر از پارچه‌های پنبه ای بهره می‌برند؛ اما ثروت مندان حتی در لباس زیر نیز ابریشم استفاده می‌کنند.

رنگ لباس دختران آذری تداعی گر بهار دل انگیز 

لباس دختران جوان از رنگ‌های زنده و شاد بوده و زیورآلاتی به آن دوخته شده است، ولی زنان سال مند در نوع پوشش خود از لباس‌هایی با رنگ‌های ملایم و تزئینات بسیار کمی بهره می‌بردند.

 لباس‌های کودکان آذربایجانی از نظر فرم به انواع بزرگ تر شباهت داشته، تنها از نظر اندازه با آن‌ها تفاوت دارند. مخمل برش خورده، پارچه‌های زرکش و پارچه‌های جناغی پشمی راه راه، نشانه ‌ تن پوش‌های مرغوب تر است، که همگی با نوارهای تزئینی و اغلب با توری‌های طلا و نقره در سرآستین‌ها تزئین می‌شوند.

مخمل هنوز هم برای بافت نیم تنه‌ها مورد پسند عامه است. با وجود این لورکس و سایر ابریشم‌های مصنوعی، جای پارچه‌های زربفت و ساتن را گرفته است.

بُرک

لباس‌های زنان ترک آذربایجان با کلاه‌هایی که «بُرک» نام دارد کامل می‌شد، برک‌ها گاهی به شکل ساده بوده و گاهی هم با سکه‌ها یا پولک‌هایی خاص تزئین می‌شد. البته در خانواده‌های اشرافی و ثروت مند، بیش تر لباس‌ها از جمله بُرک و جلیقه بیش تر با سکه تزئین می‌گردید اما اکثریت بانوان این منطقه بیش تر خواهان استفاده از برک‌هایی با پولک‌های رنگارنگ هستند.

ناگفته نماند که این برک‌ها جذابیت خاصی به چهره آنان می‌دهد البته در برخی ایل‌های این استان نیز زنان کلاه دیگری بر سر می‌گذارند که به تاس کلاً مشهور است و دور تا دور آن ریشه‌های رنگی دارند که کم تر استفاده می‌شود.

یایلیق و چارقد

زنان در این منطقه روسری بر سر کرده و بعضأ نیز صورتشان را در ناحیه چانه می‌پوشاندند. روسری آنان چارقدی بود که موهای آنان را می‌پوشاند. هنگامی که می‌خواستند از منزل بیرون بروند، چاقچوری که زیر جامه در آن بگنجد برپا و چادر مشکی بر سر و روبندی از پارچه با قلابهٔ جواهر به صورت می‌زدند.

نقاب مویی از کربلایی‌ها و پیرزنان بود. بعدها نیم تنه و چادرنماز جای این لباس‌ها را گرفت. خانم‌ها از زری و مخمل و ترمه، نیم تنه و چادرنمازهایی داشتند و آن را با دکمه و سنجاق، طوری می‌بستند که مانند دامن‌های امروزی می‌شد این زنان در بیش تر مواقع از روی روسری یایلیق می‌بستند.

 یایلیق، نوعی سربند است که اکثر اوقات وسط آن کاملاً به رنگ مشکی و حاشیهٔ آن نیز همیشه به رنگ قرمز است که اغلب زنان مسن برای نگه داشتن چارقد آن از بالای پیشانی روی چارقد یا روسری می‌بندند.

در واقع چارقد پارچه مربعی از ابریشم، نخ یا جنس دیگری است که به طور مورب تاخورده و زنان آن را برای پوشش سر می‌پوشند. سر بزرگش در پشت گردن قرار می‌گیرد و دو دنباله‌اش با یک سنجاق، زیر چانه بسته می‌شود.

چارقدها در قرن نوزدهم میلادی، نسبتاً بزرگ بودند. زنان، آن‌ها را نه تنها به هنگام دید و بازدید، بلکه در خانه هم سرمی کردند. دختران جوان از یایلیق استفاده نمی‌کنند و فقط چارقد بر سر می‌کنند.

زنان روستایی و زرتشتی هنوز چارقد بزرگ تری که سرش از پشت کاملاً تا پایین می‌رسد، به سر می‌کنند. امروزه نیز برخی از بانوان ایل شاهسون آذربایجان، چارقد گل داری بر سر می‌کنند که با یک کلاغی بسته می‌شود.

 این چارقدها معمولاً طرح‌های گل دار بزرگ دارند و اکثر اوقات به رنگ روشن هستند. دختران کرد تنها از سرون (سربند) استفاده می‌کنند و چارقد در بین آنان مرسوم نیست؛ اما دختران ترک فقط از چارقد استفاده می‌کنند و یایلیق بر سر نمی‌بندند.

آن چه در بین هر دو گروه ترک و کرد مشترک است، نوع پوشش بانوان مسن (و گاه میان سال) کرد است که هم از چارقد و هم از سرون (به کردی) استفاده می‌کنند، مانند بانوان ترک که هم از چارقد و هم از یایلیق (به ترکی) استفاده می‌کنند.

کؤینَک

کؤینک رویی یکی از لباس‌های شانه ای بوده و معمولاً از جنس ابریشم تهیه می‌شد. این لباس که روی شانه آن دوختی وجود نداشت آستین‌هایی گشاد، بدون یقه و باز دوخته می‌شد.

کؤینک معمولاً به شکلی تویی پوشیده شده و در بیش تر مناطق «گؤینک» نیز نامیده شده است. به طور دقیق «کؤینک، پیراهنی با حدود ۱۵۰ سانتی متر بوده و شانه‌ها بدون درز است که با افزودن چهار فاق مثلثی در زیر بغل، گشاد می‌شود.