همه چیز درباره تاریخچه کتان!

ازآنجایی‌که دانستن این موضوع که چیزی که هم‌اکنون از آن استفاده می‌کنیم؛ از کجا آمده است و از چه زمانی از این پارچه استفاده می‌شده برایمان جذاب است بهتر است بدانیم که، تاریخچه پارچه کتان از مصنوعات بسیار قدیمی و تاریخی است. آقای باتلر در مقاله خود با عنوان «لباس‌ها انسان را ساختند» عنوان می‌کند. که اولین یافته‌های بشر که به کتان ارتباط دارد. در غاری در گرجستان پیداشده که مربوط به سی‌وشش هزار (۳۶۰۰۰) سال پیش بوده است؛ و نمونه‌های دیگر این پارچه با قدمت حدود هشت هزار سال پیش در سوئیس کشف‌شده، در ادامه سیر تاریخی، این پارچه برای مومیایی کردن در مصر باستان نیز مصرف می‌شده است و مصرف این پارچه تا هم‌اکنون نیز ادامه دارد.

جالب است بدانیم که پارچه کتان در ادیان مختلف نیز آمده مثلاً در کتاب مسیحیت در چندین جا از این پارچه یادشده؛ یا مثلاً در دین یهود تنها قانونی که برای استفاده از چند الیاف برای ساخت یکپارچه آمده است؛ استفاده از تاروپود پشم و کتان برای ساخت پارچه است که به آن «شتناز» میگویند.

ویژگی‌های کتان

این پارچه همان‌طور که گفته شد از الیاف گیاه کتان به دست می‌آید که بومی کشورهای اروپای شرقی و حوزه مدیترانه، هند و ایتالیا است، اما هم‌اکنون بزرگ‌ترین تولیدکنندگان این محصول چین، کانادا، آرژانتین و … هستند.

 ارتفاع ساقه این گیاه بین ۶۵ تا ۱۰۰ سانتی‌متر است. طول برگ این گیاه حدود ۲.۵ تا ۴ سانتی‌متر است، دارای گل‌هایی به رنگ‌های آبی، بنفش و سفید است

پارچه کتان از الیاف به هم تنیده شده این گیاه که در ساقه بزرگ آن رشد می‌کند به دست می‌آید. به‌طوری‌که پس از برداشت با استفاده از مواد شیمیایی پوسته بیرونی ساقه را حل نموده تا الیافی که بین مغز چوبی و پوسته قرار دارد قابل‌دسترس باشند. این الیاف پس از به هم تنیده شدن ساختار بسیار قدرتمندی را تشکیل می‌دهد که حتی در تولید محصولات متفاوتی مانند حوله، کیف، پارچه مبل و حتی کفش نیز می‌توان از آن استفاده نمود.

ازآنجایی‌که علاوه بر پارچه از تخم این گیاه برای روغن‌گیری و استفاده‌های درمانی نیز استفاده می‌شود. این گیاه دارای گونه‌های متفاوتی است که مصارف گوناگونی در صنایع مختلف دارد؛ مانند استفاده در کاغذ سیگار، نخ بخیه، کاغذ اسکناس، حوله، روکش صندلی و…

میزان استفاده از این نوع پارچه

تقریبا %75 پوشاک در جهان از جنس کتان بوده و یا حداقل مقداری از پنبه (کتان) در آن ها استفاده شده است.  پنبه پرکاربردترین الیاف نساجی در جهان است و تولید کنندگان می توانند از این پارچه تعدادی بیشمار محصول با انواع کاربرد ها تولید کنند.

به عنوان مثال، بیشترین تی شرت ها حاوی مقداری پنبه هستند ویا شلوار جین آبی واقعی از %100 پنبه میباشد. از این پارچه برای لوازمی مانند انواع حوله حمام و یا دست، روتختی کتان و حتی ممکن است تولید کنندگان از پنبه برای ساخت پرده، دیوارپوش و انواع دیگر دکوراسیون منزل استفاده کنند.

پارچه کتان چگونه ساخته و تولید می شود؟

1.از بین بردن برگ
در این مرحله برگ های گیاه از پنبه جدا شده
2.ماشین برداشت
وظیفه این ماشین این است که مواد آلوده را از کتان جدا کند و آنها را به شکل توپ در بیاورد
3.جداسازی
در این مرحله دانه‌های پنبه جداسازی می‌شوند
4.ارسال
در این مرحله پنبه خام به کارخانه نساجی پارچه ارسال می‌شود
5.رشته سازی
در این مرحله پنبه خام به رشته‌های نخ تبدیل می‌شوند
6.چرخاندن رشته
در این مرحله رشته‌ها به هم پیچ می‌خورند تا به نخ تبدیل شوند و مقاوت بالاتری پیداکنند.
7.رنگ‌رزی
در این مرحله با استفاده از رنگ‌های شیمیایی ویا طبیعی، نخ خام رنگ می‌شود و برای دوخت آماده سازی می‌شود
8.دوخت

در این مرحله نخ رنگ شده با روش‌های مختلف دوخت می‌شود و پارچه‌های مختلف کتان تولید می‌شوند.

تولید کنندگان پارچه کتان الیاف این پارچه را از پوشش محافظ شده در اطراف دانه های پنبه  که به آن شکوفه نیز گفته می شود جدا می کنند. در حالی که خود دانه های پنبه بسیار کوچک هستند ، اما شکوفه هایی که آنها را پوشانده اند می توانند از انتهای انگشت شست شما بزرگتر باشند.

برای تهیه پارچه کتان پنبه، ابتدا تولید کنندگان باید بذر پنبه را جدا کنند. در گذشته این مرحله دستی انجام می شد ، اما در سال 1794، الی ویتنی کارآفرین آمریکایی دستگاهی اختراع کرد که یک وسیله مکانیکی بود که روند جداسازی پنبه را بسیار تسریع میکرد.

استحکام در برابر کشش

یکی از خصوصیات بارز کتان استحکام و مقاومت آن است به طوری که حتی می توان گفت استحکام کتان از پنبه نیز بیشتر است. دلیل این استحکام این است که در ساختمان الیاف این پارچه مناطق کریستالین زیادی وجود دارد و همین موجب شده است که میزان استحکام کتان در برابر کشش و ازیاد طول تا حد پارگی ۸٫۱ درصد در حالت خشک و ۲٫۲ درصد در حالت خیس باشد.

اثر مواد قلیایی

در کنار این که پارچه کتان در برابر محلول های سرد و رقیق قلیایی مقاوم است در برابر مواد قلیایی نیز مقاوم است به گونه ای می توان بارها این پارچه را با محلول قلیایی شست و شو داد.

اثر رطوبت

پارچه کتان در حالت مرطوب ۲۰ درصد بیشتر از حالت خشک قدرت دارد و همین مسئله موجب شده که عملیات های مکانیکی که در مراحل ریسندگی انجام می شود و حالت عملیاتی تری دارند را به راحتی تحمل کند.

مقاومت در برابر حلال های آلی

یکی از موادی که در خشکشویی ها مورد استفاده قرار می گیرد حلال های آلی معمولی هستند که این حلال ها اثر مخربی روی برخی از پارچه ها برجای می گذارند و این در حالی است که هیچ اثر مخربی روی پارچه ی کتان ندارند.

مقاومت در برابر حمله ی حشرات

برخی از پارچه ها به مرور زمان مورد حمله ی حشراتی همچون بید قرار می گیرند و پس از مدتی پوسیده می شوند اما پارچه کتان این گونه نیست این پارچه در برابر پوسیدگی بسیار مقاوم است و این به دلیل این است که کتان جوشیده و سفید شده و تقریبا دارای سلولز خالص است. نکته ی دیگر در مورد مقاومت پارچه ی کتان این است که اگر پارچه دارای رطوبت و حررات باشد امکان این وجود دارد که دچار آلودگی های آنی شود و همچنین کپک و قارچ می توانند سلولز پارچه را مورد حمله قرار دهند اما باز هم مقاومت پارچه ی کتان در این حالت بسیار زیاد است مخصوصا اگر پارچه خشک باشد.