گیاه درمانی به علم درمان و پیشگیری از بیماریها با استفاده از گیاهان، قسمتهای مختلف گیاه و مواد تهیه شده از گیاهان گفته می‌شود.

گیاهانی که به شکل سنّتی در گیاه درمانی مورد استفاده قرارگرفته‌اند اصطلاحاً گیاهان دارویی نامیده می‌شوند.

یکی از اصول مهم در گیاه درمانی این است که این گیاهان و یا بخشهای مورد استفاده آنها در درمان باید کارایی مناسبی داشته باشند.

هر گیاه دارای یک ساختار کمپلکس شیمیایی است و جداسازی و تعیین خواص شیمیایی اجزای گیاه یکی از موضوعات بسیار مهم در گیاه درمانی می‌باشد.

طبق نظر مادائوس (که یکی از سازندگان گیاهان دارویی در آلمان بوده است)، گیاهان دارویی موادی می‌باشند که از گیاهان حاصل شده‌اند.

طبق نظر کمیسیون E (سازمان فدرال داروها و دستورالعمل‌های پزشکی) که مسئول تهیه و توسعه مونوگرافهایی در مورد گیاهان می‌باشد، مواد شیمیایی جداسازی شده از گیاهان تحت عنوان گیاهان دارویی و گیاهان دارویی قرار نمی‌گیرد.

از سوی دیگر پروفسور ویس اعتقاد دارد که مواد شیمیایی جداسازی شده از گیاهان، جزئی از گیاه درمانی بوده و این مواد را جز گیاهان دارویی قوی طبقه بندی می‌کند.

مواد شیمیایی که مستقیماً از گیاه استخراج می‌گردد را می‌توان به عنوان گیاهان دارویی یا داروهای طبیعی طبقه‌بندی نمود و از این گروه می‌توان به مواد دیگوکسین و دیجیتوکسین اشاره کرد که از گونه‌های مختلف گل انگشتانه با نامهای Digitalis lanata و D.purpurea بدست می‌آیند.

اما در صورتی که مشتقات و مواد مستخرجه گیاهی به صورت سنتتیک تغییر یابند دیگر جزو مواد دارویی طبیعی نیستند، زیرا در طبیعت یافت نمی‌شوند که از جمله این مواد می‌توان به استیل دیگوکسین و متیل دیگوکسین اشاره نمود.

مشکل دیگری که امروزه به چشم می‌خورد این است که بسیاری از مواد شیمیایی که قبلاً از گیاهان جداسازی شده‌اند در حال حاضر به صورت مصنوعی تهیه می‌گردند و در بسیاری حالات ماده اصلی مورد استفاده جهت سنتز و ساخت مصنوعی داروها هیچ ارتباطی با گیاه دارویی اصلی ندارند،

بدین معنی که مواد استخراج یافته از گیاه در طی فرآیند مصنوعی فرآوری ماهیت خود را تغییر می‎دهند که این حالت را اصطلاحاً جایگزینی اسانس‎های روغنی می‎گویند.

گیاه درمانی

استفاده از مواد مؤثره فعال جداسازی شده یک روش نسبتا جدید است که با گیاه درمانی سنّتی تفاوت دارد و در مورد اینکه آیا می‌توان آنرا جزو گیاه درمانی قرار داد یا خیر توافق کلی وجود ندارد زیرا همانگونه که قبلاً توضیح داده شده فلسفه گیاهان دارویی استفاده از گیاهان یا بخشهایی از گیاه مثل برگ، گل، ریشه، میوه و دانه می‌باشد مانند گیاه بیدمشک

از نقطه نظر شیمیای گیاهان دارویی را می‌توان به عنوان مخلوطهای شیمیایی طبقه بندی نمود که گاهی اوقات به اختصار مواد شیمیایی مخلوط، مواد شیمیایی مرکب یا کمپکس نامیده می‌شوند.

برای درک دقیق و صحیحی از گیاه درمانی ما باید به مواد شیمیایی کمپکس موجود در هرگیاه به عنوان دستورالعمل سری نگاه کنیم.
جان ولفگانگ فون گوته (1832- 1749) که یکی از بزرگترین محققان گیاه شناسی در عصر جدید است اصطلاح کشف رمز را مطرح کرده است بدین صورت که ما باید مواد شیمیایی کمپکس در گیاهان را شناسایی و بررسی کنیم تا بتوانیم به ماهیت گیاهان پی‌ببریم.

ما امروزه با کمک تکنولوژیهای پیشرفته فیزیکوشیمیایی قادریم تعداد بسیار زیادی از مواد شیمیایی موجود در گیاهان و یا بخشهای یک گیاه را جداسازی و تجزیه کنیم اما هنوز از درک بعضی مسائل عاجزیم مثلا نمی‌توانیم چگونگی اختلاط این مواد شیمیایی و ایجاد کمپکس‌ها در گیاه را بیابیم،

یا اینکه چگونه می‌توان ماهیت این کمپکس‌ها را به همان صورت اولیه نگهداری کرد و یا اینکه چگونه ساختار این کمپکس‌ها و تغییرات آنها در رابطه با تغییرات رشد گیاه، تغییر شرایط جغرافیایی و دیگر فاکتورها تغییر می‌کند.

همچنین علاوه برانجام تجزیه‌های کمی مواد شیمیایی شناخته شده در گیاهان، ما باید چگونگی تغییرات کیفی در گیاه را نیز دریابیم زیرا این موضوع می‌تواند تنها دلیل توجیه اینگونه تغییرات در گیاه باشد.

تاریخچه گیاه درمانی

این اصطلاح توسط پزشکی فرانسوی بنام هنری لکلرک (1955- 1870) ابداع شد. این شخص آزمایشات زیادی در مورد استفاده از گیاهان دارویی نمود که عمده کارهای تحقیقی وی در ژورنال دارویی معتبر فرانسه با نامPresse M’edicale آمده است.

در این مجله کارها و روشهای کار بسیاری از بزرگان این علم نیز موجود است. لکلرک مدارک و کارهای انجام شده در طول دوره زندگی‎اش را تحت عنوان Precis de phytotherapie جمع‎آوری کرده است.

مبدأ پیدایش گیاهان دارویی به زمانهای زیادی قبل از گیاه درمانی بر می‌گردد به این صورت که در بسیاری از موارد، استفاده از گیاهان دارویی موجود در علم طب به چندین هزار سال قبل می‌رسد.

چین، تبت و هندوستان دارای نمونه‌هایی از گیاهان دارویی می‌باشند که تعداد کمی از مجموعه گیاهان دارویی عصر قدیم را دربرمی‌گیرد.

بسیاری از اطبایی که در این زمینه کار می‌کرده‌اند نیز بومی آفریقا، آمریکای شمالی، آمریکای جنوبی و یا اقیانوسیه بوده‌اند و به همین دلیل امروزه بسیاری از مردم این مناطق از همان داروهای قدیمی در گیاه درمانی جدید استفاده می‌نمایند.

از این گیاهان می‌توان به گیاه سرخارگل (با نام علمی (Echinacea purpurea و پنجه شیطان (با نام علمی (Harpagophytum procumbens اشاره کرد.

کشیش‌های پزشک در مصر و یونان قدیم مانند جالینوس (تنها پزشک مارکوس آرلیوس، امپراتور روم قدیم)، Hildegard Von Bingen (راهبه بزرگ و شفابخش) و پاراسلسیوس (پزشک سویسی) همگی جزو افرادی بودند که از قدرت گیاهان و چگونگی استفاده از گیاهان برای درمان بیماران آگاهی داشته‌اند.

پزشکان معروف قرن نوزدهم مانند کریستوف ویلهلم ون هافلند (1836- 1762)، کارل گوستاو کاروس (1869- 1789) و سباستین نیپ (1897- 1821) بطور منظم و مدون از گیاهان دارویی یا گیاهان دارویی استفاده می‌کرده‌اند.

تفاوتهای عمده در علایم بیماری که سبب استفاده از گیاهان دارویی متفاوت می‌گردیده است بطور مشخص به دست نوشته‌های هزاره‌های اول یا قبل از آن بر می‌گردد.

از نقطه نظر علم پزشکی جدید بسیاری از علایم مذکور در این نوشته‌ها، غیرتخصصی، غیرعلمی و یا مبهم است زیرا ما قادر به درک ماهیت این دوران و بیماریهای آن نمی‌باشیم که این حالت در مورد کارهای پارسلیسیوس بیشتر مشخص است.

اما باید گفت که رد کردن یا نشناختن بسیاری از علایم و قراردادن بعضی از علایم بیماری در گروه استثنائات در آن زمان ناشی از تعصب آنها نبوده است و باید پذیرفت که متخصصان آن زمان درباره ارتباط بین بیماریها و اختلاف بین مردم، طبیعت و دیگر مسائل اطلاعات بسیار کمتری نسبت به متخصصان عصر حاضر داشته‌اند.

پس باید به یاد داشته باشیم که ما نباید به فکر برگشت به دوران خوش گذشته یا برگشت به طبیعت باشیم، بلکه باید علم گیاهان دارویی گذشته را بیشتر بررسی کرده و با توجه به سیستم جدید گیاه درمانی که مبتنی بر روشهای جدید و کاملاً علمی می‌باشد این گونه گیاهان و اثرات آنها را از لحاظ کارآمدی و ایمنی محیطی مورد آزمایش و بررسی قرار دهیم.

عمده استایل مجموعه ای به‌روز در عرصه فروش پوشاک بچگانه 

گیاه درمانی در واقع نوعی آلوپاتی (درمان بیماریها با اضداد آن که در واقع عکس هوموپاتی می‎باشد) است که با هومئوپاتی (که بوسیله ساموئل کریستین هانمان (1843- 1755) ابداع شده است) کاملا تفاوت دارد.