همه چی درباره گیوه!
یکی از این صنایع دستی ایران، نوعی کفش دستباف با نام گیوه (Giveh) است. این کفش از دو قسمت رویه و زیره تشکیل شده است که رویه از نخ، پشم یا ابریشم و زیره معمولاً از لاستیک یا چرم ساخته میشود. همچنین زیره این کفش به دلیل کار بدنی سختتر توسط مردان تولید میشود و رویه که نیاز به ظریفکاری دارد، بیشتر توسط زنان بافته میشود.
گیوه به طور سنتی از صنایع دستی مناطق روستایی و کوهستانی استان کرمانشاه و یزد است. تولید این کفش سنتی ایرانی به دوره صفویه برمیگردد که طبقات بالای جامعه از کفش چرمی استفاده میکردند و مردم عادی گیوه به پا میکردند. با این حال، برای شناخت بیشتر این پاپوش با مقالهای دیگر از رنو ایران همراه باشید.
تاریخچه گیوه
در مورد صنعت ساخت گیوه اطلاع زیادی در دست نیست! اما این پاپوش سنتی، نوعی کفش سبک و بادوام است که برای پیادهروی در مسافتهای طولانی حتی در جادههای پر پیچ و خم و ناهموار منساب میباشد. به همین دلیل، اعتقاد بر این است که این پاپوش از زمانهای قدیم مورد استفاده قرار میگرفته است و همچنین داستان ساخت آن با افسانهها و داستانهای عامیانه آمیخته شده است.
براساس بسیاری از اسناد، گیوه از نام توسط شخصیت افسانهای – ایرانی شاهنامه یعنی «گیو» گرفته شده است.
نویسنده کتاب بهار پارسی (بهار عجم) نقل میکند: «گیوه الهام گرفته گیو پسر گودرز که او این کفش را در سرزمین توران ساخت. بعداً، براساس داستانههای شاهنامه گفته شد که وقتی گیو در جستجوی سیاوش (نوه کیکاووس) و مادرش فرنگیس بود، به تورکستان رفت که هفت سال در جستجوی سیاوش در آن مکان سرگردان بود.
از آنجا که او مجبور شد مسافتهای طولانی را طی کند، تصمیم به ساخت این کفش گرفت. در طول قرنها، اگیوه شکل و استایل خود را تغییر داده است.»
ویژگی های کفش گیوه
نکته جالب این است که گیوه هیچ جفت راست یا چپ ندارد! هر جفت را میتوان با پای راست یا پای چپ پوشید. یکی دیگر از خصوصیات جالب این کفش بومی، این است که پای شما را خنک نگه میدارد و در نتیجه مانع از بوی نامطبوع و عرق کرد پاها میشود. همچنین این پاپوش کاملاً ضدآب است.
رنگ گیوه به طور سنتی سفید است، ولی ممکن است در رنگهای مختلف اعم از آبی، قرمز، مشکی، قهوهای و موارد دیگر نیز تولید شود. ناگفته نماند، گیوه رنگی به اصطلاح رنگ پس نمیدهد. گرچه گیوه به طور عمده توسط زنان تولید میشود، اما این مردان هستند که بیشتر از این کفش سنتی ایرانی استفاده میکنند
انواع گیوه سنتی
این نوع کفش ایرانی در انواع مختلفی تولید میشوند، اما همه آنها از دو قطعه اصلی تشکیل شدهاند: رویه و زیره! همچنین گیوه براساس نوع نخ مورد استفاده برای بافندگیی و نحوه اتصال قطعات به یکدیگر طبقهبندی میشود.
رویه اغلب از نخهای ابریشمی یا پشمی بافته میشود. از طرف دیگر، زیره کفش نیز از تنها از چرم یا لاستیک ساخته میشود و هر دو قسمت با استفاده از روشهای مختلف کاملاً به یکدیگر گره میخورند. به هر روی، شناختهشدهترین انواع گیوه به شرح زیر هستند:
- ملکی: این نوع کفش فوقالعاده باکیفیت و در عین حال گرانقیمت است. قسمت پنجه این کفش طولانیتر از گیوههای معمولی ساخته میشود. بنابراین قسمت رویه طول بیشتری دارد و یک قطعه چرمی نیز در قسمت پشتی این کفش محلی دوخته میشود. زیره از کتان و چرم ساخته میشود. پس از اینکه تار و پود کفش را به یکدیگر گره زدند، قسمتهای اضافی بریده میشوند تا محصول نهایی به دست آید
- آجیده: تفاوت بین این گیوه با نوع ملکی در این است که در آجیده، قسمت رویه دارای بافت درشتتر است و زیره تنها از چرم با دوختهای مستقیم به رویه متصل میشود.
جنس گیوه چیست؟
همه ی مراحل تولید گیوه، دستی است که از دو بخش زیره و رویه تشکیل شده است. رویه از نخ چله (قالی) و یا نخ ابریشم بافته می شود و نوع بافت و تراکم آن در مناطق مختلف کاملا متفاوت است و جنس زیره هم متناسب با شرایط اقلیمی معمولا از چرم پارچه و یا لاستیک است.
انواع گیوه
گیوه کلاش یا هورامی
این نوع گیوه در مناطق کوردنشین رواج دارد. شهر نودشه و روستای هجیج در هورامان از مراکز قدیمی و مهم تولید این نوع گیوه هستند.
شهر نودشه در سال ۱۳۹۶ به عنوان شهر گیوه ثبت ملی شد. رویه ی کلاش بافته شده از نخ پنبه و پلی استر است. با سوزن بافته می شود و تراکم بالایی دارد. زیره یا تخت گیوه از پارچه و چرم درست شده است.
بیشتر از ۱۵۰۰ لایه پارچه به هم تنیده شده که باعث شده این گیوه از دوام و استقامت بالایی برخوردار باشد و برای مسیر های سنگلاخی و صعب العبور کردستان کاملا مناسب است.
گیوه ی اجیده و یا اژیده
این مدل گیوه هم در سنجان اراک و هم در لرستان مرسوم است. رویه ی این گیوه از نخ پنبه خالص بافته شده و زیره ازچند لایه چرم اصل و گره هایی از جنس نخ پنبه که آجی رو ایجاد میکنن که هم دوام زیره را بیشتر میکند و هم مانع از ساییده شدن چرم و لیز خوردن میشود. فرم گیوه های اجیده در مناطق اراک و لرستان متفاوت است اما جنس و ساختار اصلی یکی هست.
دیدگاه ها