همه چیز در رابطه با ملیله دوزی!

ملیله به دوخت هایی اطلاق می شود که از مفتول های طلایی، نقره و آلیاژهای مختلف که به شکل فنری در آمده اند، برای تزئین سطح پارچه استفاده می شود. ملیله بر خلاف نخ های سرمه قابلیت انعطاف ندارد و براثر کشش زیاد از فرم خود خارج می شود.

تاریخچه و پیشینه ملیله دوزی را بدانید!

این رودوزی تاریخی کهن دارد. می توان گفت که این رودوزی در زمان ساسانیان رواج داشته و از آن برای تزیین لباس های رسمی لشگری و کشوری استفاده می کردند.

سرمه دوزی به شکل ملیله دوزی که قطعات نقره و طلا به شکل مفتول توخالی بوده از زمان هخامنشیان و ساسانیان رایج گشته و در زمان صفویه به اوج خودرسیده است و اکنون با الیاف بدل طلا و نقره تهیه می شود و به همین دلیل در سطح گسترده مورد استفاده عوام می باشد.

سرمه هایی که در قدیم مورد استفاده قرار می گرفت بیشتر از طلا یا نقره و یا 50 % طلا و نقره بوده است که پس از دوره صفویه، آلیاژهای براق جای طلا و نقره را گرفته است.

پوشش ضریح مطهر حضرت ثامن الائمه که در سال ۱۲۸۵ هجری در شهر کاشان ملیله دوزی شده، از نمونه های بسیار زیبای ملیله دوزی می باشد که بر روی مخمل دست بافت انجام شده و در حال حاضر در موزه آستان قدس رضوی از آن نگهداری می شود.

این رودوزی زیبا همچنان رونق دارد و در اکثر نقاط کشور دوخته می شود

پیشینه ملیله کاری در جهان و ایران چگونه است؟

این هنر اصیل و با قدمت، مربط به 2500 یا 3000 سال پیش است. این اعداد نشان می‌دهند که آثار و صنایع دستی در کشور ما، تاریخی دیرینه و غنی دارند و اصالت آنها در کل دنیا مثال زدنی است. فرهنگی که باعث افتخار و سربلندی ماست.

به طور کلی، رودوزی در کشور ما قدمت زیادی دارد. زنان و دختران هنرمند سرزمین ما، برای آراسته کردن محیط خانه از ابزارهای مختلفی استفاده می‌کردند تا به زیبایی وسایل و لوازم موجود در خانه افزوده و حس خوبی را در محل زندگی به جریان بیاندازند.

شاید برایتان جالب باشد که بدانید مردم در زمان هخامنشیان از این هنر استفاده می‌کردند و افراد مستعد و با سلیقه، پارچه‌ها را با هنر ملیله دوزی خود، به طرح و نقش‌های زیبای خود منقش می‌کردند. اما زمان بلوغ و اوج آن، مربوط می‌شود به دوران حکومت پادشاهان صفوی در ایران. در آن زمان، طرح‌ها و آثار زیباتری به تولید رسیدند و افراد بیشتری به این حرفه می‌پرداختند. در زمان قدیم پادشاهان و درباریان برای تزئین لباس‌های خود از پارچه‌های زیبای ملیله دوزی استفاده می‌کردند و آن را به عنوان زینت لباس خود می‌دانستند.

آموزش ملیله دوزی را یاد بگیرید

مواد اولیه ملیله دوزی چیست؟ 

• ملیله: انواع ملیه از نظر جنس عبارت اند از: ملیله اصل و ملیله بدل، ملیله اصل تشکیل شده است از رشته های بسیار نازک نقره که آن را می تابند تا شبیه به فنر لوله ای بشود و سپس اگر ملیله طلا لازم باشد همین رشته های نازک نقره تابیده شده را آب طلا می دهند تا ملیله طلایی به دست آید و این کار به این دلیل است که طلا به تنهایی حالت خشکی دارد. ملیله بدل که از مفتول های برنجی به ضخامت 15% و 18% میلی متر تهیه می شود و برای تهیه ملیله بدل فلز آن را آب نقره می دهند.
• پارچه ی مخمل یا ترمه در رنگ های مختلف
• پارچه ی متقال برای آستر زیر مخمل
• آستر اصلی باید از نوع چیت و همرنگ مخمل باشد
• پنبه زشته جهت دوخت های برجسته
• نخ کوک از نوع پنبه
• سریش جهت چسباندن آستر اول
• پایه یا خرک جهت قرار دادن کارگاه بر روی آن
• صندلی
• نخ و سوزن
• قیچی
• مروارید

تکنیک های اجرای ملیله دوزی چیست

برای آماده کردن پارچه یک قطعه متقال یا کتان به اندازه مخمل یا ترمه ای که می خواهند بر آن ملیله دوزی کنند، می برند و با قلم موی پهن به تمام نقاط آن به طور یک نواخت محلول غلیظی از سریش و آب مالیده، مخمل یا ترمه را روی آن قرار می دهند و با دست چند مرتبه روی آن می کشند تا صاف شود و به پارچه زیرین متقال یا کتان بچسبد.

پس از آن که پارچه ها خشک شد نقش هایی را که قبلا آماده شده است، روی پارچه مخمل یا ترمه منتقل می کنند یعنی دور کار را ملیله می دوزند و ملیله را کاملا با نخ و سوزن محکم می کنند. سپس به توردوزی می پردازند و داخل نقش را ملیله می دوزند و این کار را ادامه می دهند تا تمام نقش با ملیله پر شود. در قسمت های اصلی و برجسته نقشه، ابتدا مقداری پنبه به اندازه گل یا بوته تکه تکه می کنند و روی قسمت های مورد نظر قرار می دهند و آن را با نخ ساده روی پارچه می دوزند و سپس آن را ملیله دوزی می کنند.

روش نگهداری پارچه ملیله دوزی شده چگونه است

روش نگه داری آن حفاظت از رطوبت مداوم، حرارت و آتش، اشعه مستقیم و مداوم خورشید، سفیدکننده های شیمیایی و اشیای برنده است و برای شست و شوی آن می توان از آب و صابون و شوینده های معمولی و غیر اسیدی استفاده کرد.

موارد استفاده از ملیله دوزی در کجا ها هست 

پرده – سوزني – جای ساعت – جای قلمدان – روسري – کيسه ی پول – کمربند – کلاه و شب کلاه – رويه قوری – رويه کوسن – روميزی _ سفره قند – حنابندان عروس – جهازيه عروس – پرده ی خانه ی خدا

• تودوزی

به دوختن ملیله های کوچک براق به صورت حلقه های کوچک ، داخل برگ ها یا گل ها ی حاشیه که دوردوزی شده اند تودوزی می گویند و به این صورت دوخته می شود که وقتی سوزن از داخل برگ به بالا کشیده شد یک قطعه کوچک ملیله براق در آن کرده و در همان نقطه که بیرون کشیده فرو کرده و ملیله را به صورت یک حلقه کوچک داخل برگ می دوزند. این کار برای تمام سطح برگ ادامه پیدا می کند تا پر شود.

• تگرگ دوزی

به دوختن حلقه های کوچک و تو پر ملیله براق بر روی پارچه به طور جدا از هم و در اطراف کنگره ها تگرگ دوزی می گویند. نحوه دوخت بدین صورت است که سوزن از نقطه ای که باید تگرگ شود بالا کشیده شده و یک قطعه کوچک ملیله براق داخل آن کرده و سپس در همان نقطه فرو می کنند و به این ترتیب یک حلقه توپربه شکل تگرگ ایجاد می شود.

• کنگره دوزی

دوختن ملیله ساده به صورت زیگراگ در اطراف تگرگ ها را کنگره می گویند.

• زرک دوزی

دوخت دور برگ ها و گل ها توسط ملیله براق را زرک دوزی می گویند. نحوه دوخت بدین صورت است که سوزن از یک نقطه کنار برگ بیرون آمده و یک قطعه ملیله براق درون آن قرار می گیرد و به صورت اریب کنار برگ دوخته می شود.

• برجسته دوزی

این دوخت برای گلبرگ ها به کار می رود و به این صورت است که روی برگ گل ها پیله دزی کرده یا پنبه می گذارند و با نخ کوک بر روی طرح می دوزند که ثابت شود . بعد روی آن را قطعات ملیله و پولک می دوزند و گاهی از سرمه نیز استفاده می کنند

نقوش مورد استفاده در ملیله دوزی

• گل های ترنجی
• گل ساعتی
• نقوش حیوانی
• گل بوته
• شمسه ای
• نقش انسانی
• محرابی
• قندیلی
• سروی
• بته جقه ای
• انواع خطوط تفنن
• گل های حاشیه ای
• اسلیمی و ختایی
• بازوبندی
• بند رومی
• گل بادامی
• لچکی
• اشکال هندسی
• انواع ستاره
• گل گلدانی
• شاه عباسی